بزرگنمايي:
پیام خراسان- «کال‌جنی»
یا دره جن‌ها دره‌ای است که در شمال طبس، در اطراف روستای ازمیغان و در
امتداد خروجی قناتی که نزدیکی آن قرار دارد واقع شده است. نام مقصد گردشگری
«کال‌جنی» از دو بخش کال به‌علاوه جنی تشکیل شده است.
کال به دره یا مسیر ایجاد شده به
وسیله سیلاب‌ها و جریان آب گفته می‌شود و به این دلیل که ساکنان روستاها
«کال‌جنی» را محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند، بخش دوم نام را به آن اضافه
کرده‌اند. این اثر شگفت‌انگیز با نام «دره‌جنی» نیز شناخته می‌شود.
نقش و نگارهای روی دیواره‌های
بلند به ما می‌گوید که این دره در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور
سیلاب به وجود آمده است. شاید در روزگارانی رودخانه‌ای خروشان از آن‌جا گذر
می‌کرده است.
این دره عمیق گاهی شکل U به خود
می‌گیرد و در جایی دیگر مانند V به نظر می‌رسد. بالای سر خود را که نگاه
می‌کنی تنها ذره‌ای از آسمان را در فاصله دو دیواره بلند می‌بینی و در
جاهایی به دلیل نزدیک شدن دو دیواره به یکدیگر از این تصویر هم از بین
می‌رود.
«کال جنی» با همه بیابان‌های
اطراف خود فرق می‌کند. در آن محل آب عنصری نایاب نیست و در جای‌جای آن
مشاهده می‌شود. آبشارهای کوچکی در آن‌جا هستند که محلی‌ها به آن‌ها «شُلَن»
می‌گویند. حوضچه‌هایی هم تشکیل شده که تا 1.5 متر عمق دارند.
در محل «کال‌جنی» تونلی ساخته شده
است که آب را به درون قنات هدایت می‌کند. در این محل فرسایش آب به اوج خود
رسیده که نقش‌ها و برجستگی‌های عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است.
با عبور از این رودخانه‌ها به دره‌هایی خشک می‌رسیم زیرا آب به داخل قنات هدایت شده و دره بی‌نصیب از آب می‌ماند.
در دو طرف این تالار دو دالان
قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه این‌ها به‌وسیله بشر و در دل
دیواره این دره عجیب پدید آمده است.
هنوز می‌توان رد تیشه معماران آن
را بر در و دیوار اتاقک‌ها مشاهده نمود. طبق نظر کارشناس سازمان میراث
فرهنگی تاریخ بنای این مکان به دوره ساسانیان برمی‌گردد و به نظر می‌رسد
محل چله‌نشینی یکتاپرستان بوده است.
اگر مسیر دره را باز هم به سمت
انتهای دره ادامه دهیم به محل دیگری برمی‌خوریم که بر اثر فرسایش سیلاب‌های
موسمی، چاه و محل دسترسی از پایین دره به اتاقک‌های آن از بین رفته و
دسترسی به آن را از راه پایین دره غیرممکن کرده است.
در سال 1380 یک مربی صخره‌نوردی
از فدراسیون کوهنوردی از بالای دره و به‌وسیله ایجاد کارگاه فرود به داخل
آن رفته و مشاهدات وی حاکی از شباهت این محل با اتاقک‌های قبلی بوده است.
«کال‌جنی» شامل یک کال اصلی و کال‌های فرعی است. کال اصلی از نخلستان آغاز شده و به روستای ازمیغان می‌رسد.
وجود تونل‌ها و خانه‌هایی به نام
خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکنی زرتشتیان زمان خود ساخته شده است
از دیگر جذابیت‌های این دره است.
این حفره‌ها و تونل‌ها در دامنه
جداره‌های «دره‌جنی» قرار گرفته‌اند. مسیر دسترسی به این حفره‌ها بسیار
دشوار است. در مسیر این حفره‌ها تونل‌هایی دیده می‌شد که احتمالا راه‌های
ارتباطی آن‌ها با هم بوده است.
نخلستانی که خودبه‌خود در دل این بیابان روییده است از جذابیت‌هایی است که نمی‌توان به راحتی از کنارش گذشت.
«دره‌جنی» دارای دیواره‌های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد.