بزرگنمايي:

پیام خراسان - بیرجند - روستای «ماخونیک» خراسان جنوبی به دلیل فرهنگ خاص مردم و معماری منحصر بفرد به یکی از هفت روستای شگفت انگیز کشور معروف است.
به گزارش ایرنا منطقه ماخونیک متشکل از 12 آبادی است که روستای ماخونیک بزرگترین آن است، این منطقه شامل ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه، میش نو، خارستو و جلارو است.
روستای ماخونیک در 142 کیلومتری بیرجند و در نزدیکی مرز افغانستان قرار دارد، این روستا محصور شده در کوه‌های بدون علف در ناحیه‌ای دور از دسترس و جایی که می‌شود قرن‌ها بدون دیده شدن زندگی کرد و از نظرها ناپدید ماند.
درباره این روستا هیچ سابقه تاریخی مکتوبی وجود ندارد و فقط «کلنل چارلز ادوارد بیت» در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه به توصیف منطقه ماخونیک پرداخته است.
آداب و رسوم ساکنان روستا از نحوه ازدواج، پوشاک، خوراک، کشاورزی و از چگونگی تقسیم ارث تا بازی‌ها، همگی از گذشته‌های دور جریان دارد و اغلب آنها دست نخورده باقی مانده است.
چیزی که در نگاه اول در روستای ماخونیک توجه گردشگران را به خود جلب و بیشتر از هرچیزی آنها را شگفت زده می کند، سبک معماری خانه های این روستا است.
در بافت قدیم روستا خانه های کوچک خشتی گلی بدون حیاط، ایوان و پنجره و کیپ تا کیپ هم ساخته شده اند که هنوز بعد از گذشت سال ها برخی از اهالی این روستا در این خانه ها زندگی می کنند.
خانه های ماخونیک بسیار کوچک و هرکدام شامل یک اتاق 10 یا 12متری هستند که با سنگ و خاک ساخته شده و سقف آن با شاخ و برگ درختان پوشیده شده است.
در گذشته مردم روستای ماخونیک 6 تا هشت نفر در خانه دوازده متری زندگی می کردند و این خانه ها اغلب به جز یک در ورودی کوتاه هیچ منفذی رو به بیرون نداشته اند.
در مجموع سبک زندگی مردمش، معماری خانه ها، آداب و رسوم و باورهای عجیب و غریب و انزوای چند صد ساله اش ماخونیک را به یکی از هفت روستای شگفت انگیز ایران مبدل کرده است.
**معماری خاص ماخونیک
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: اسناد تاریخی این منطقه نشان می دهد که روستای ماخونیک بیش از 300 سال قدمت دارد و آنچه اهالی این روستا بر سرزبان دارند در خاطرات خود از شاهان دوران صفوی نیز یاد می کنند.
سید احمد برآبادی با بیان اینکه روستای ماخونیک از نظر بافت کلی، روستایی مجتمع و توده ای است که در دامنه کوه ماخونیک شکل گرفته است، اضافه کرد: چیزی که در نگاه اول در روستای ماخونیک توجه گردشگران را به خود جلب و بیشتر از هرچیزی آنها را شگفت زده می‌کند، سبک معماری خانه‌های این روستا است.
وی بیان کرد: خانه‌های ماخونیک بسیار کوچک و هرکدام حاوی یک اتاق 10 یا 12 متری است که با سنگ و خاک ساخته شده و سقف آن با شاخ و برگ درختان پوشیده شده و این خانه‌ها اغلب به جز یک در ورودی کوتاه هیچ منفذی رو به بیرون ندارند.
برآبادی عنوان کرد: فاصله خانه‌ها در روستای ماخونیک از هم بسیار کم و بعضی به شکل طبقاتی و پلکانی ساخته شده که به نظر می‌رسد برای حفظ امنیت مردم منطقه این گونه معماری رواج بوده است.
وی ادامه داد: علت این سبک معماری، نبود امکانات و مصالح ساختمانی بوده و با این شیوه علاوه بر ایجاد امنیت، از اتلاف گرما و سرما در زمستان و تابستان جلوگیری می شود.
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه معماری در روستای ماخونیک ربطی به فقر ندارد، گفت: این نوع معماری در روستای ماخونیک به یک فرهنگ تبدیل شده و مردمان این روستا تا 20 سال گذشته نوع معماری خود را حفظ کرده اند.
برآبادی عنوان کرد: با کالبد شکافی خانه های متروکه روستای ماخونیک به این نتیجه می رسیم که برای ساخت هر خانه در گذشته زمین را به اندازه یک الی 1.5 متر به داخل حفر کرده و بعد دیواری به ارتفاع تقریبی یک متر با گل و سنگ ساخته اند و همه جایش را با گل نما کاری کرده اند.
**مردمان ماخونیک لی لی پوتی نیستند
وی اضافه کرد: در گذشته شکل معماری داخل خانه های روستای ماخونیک شکل منظمی نداشته و این خانه ها درب به معنی امروزی نداشته اند و برای ایجاد درب اهالی این روستا از تنه درختان استفاده می کردند و هنور نسل قدیم روستای ماخونیک در این نوع خانه ها زندگی می کنند.
مسئول حوزه پژوهشی اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی عنوان کرد: از 20 تا 30 سال گذشته معماری اهالی این روستا دستخوش تغییرات شده و هم اکنون اهالی این روستا سبک های معماری شهری و دیگر روستاهای استان را پیاده و بیشتر در خانه های مرفه و دارای امکانات لازم زندگی می کنند.
برآبادی اضافه کرد: بیشتر نسل جدید در خانه های بزرگ و به شکل امروزی زندگی می کنند ولی افراد مسن این روستا هنوز در خانه های با سبک معماری خودشان زندگی می کنند و تمایلی برای زندگی در خانه های جدید ندارند.
وی گفت: مسکن روستا از خوراک، پوشاک و حتی بسیاری از نشانه های دیگر این روستا جالب تر است و احتیاج به پژوهش بیشتری دارد.
وی بیان کرد: اگر چه بیشتر اهالی این روستا دارای قد متوسط هستند ولی به نظر می رسد به دلیل اینکه در خانه های اهالی این روستا بسیار کوتاه و باریک است در گذشته این گونه تصور شده که مردم این روستا قد کوتاه هستند ولی این در صورتی است که افراد خیلی قد بلند نیز در همین نوع خانه ها نیز زندگی می کنند.
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی در پاسخ به این سوال که برخی روستای ماخونیک را به عنوان روستای لی لی پوتی ها ایران معرفی می کنند نیز گفت: بررسی این امر نیازمند تحقیق و پژوهش است ولی در ظاهر مردمان این روستا دارای قد متوسط به بالا هستند و قدهای زیر 160 در این روستا کمتر دیده می شود.
**کاچی مهمترین غذای ماخونیک
برآبادی همچنین با اشاره به خوراک مردم روستای ماخونیک افزود: متداولترین غذای اهالی روستای ماخونیک کشک، غلور، کورگی و کاچی است و که در این میان کاچی از مهم‌ترین و متداول ترین غذاهای منطقه است که بیشتر از شغلم درست می‌شود.
وی گفت: در گذشته اهالی این روستا با انواع غذاها بیگانه بوده اند ولی در سال های اخیر با بهتر شدن اوضاع اقتصادی جامعه، مردم می توانند نان، برنج و گوشت هم بخورند.
برآبادی با بیان اینکه در 30 سال گذشته اهالی روستا ماخونیک از سفال برای ظرف غذاخوری استفاده می کردند که این ظروف را خودشان تهیه می کردند، بیان کرد: اهالی روستا از گذشته ظروف خود را از شهر تهیه می کرده اند اما افراد قدیمی آن هنوز در همین ظروف سفالی دست ساخته خودشان غذا میل می کنند.
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی عنوان کرد: آشامیدن چای از 40 سال قبل در روستای رواج داشته و در ابتدا تنها کدخدا چای مصرف می کرده و اهالی روستای در جمع خودمانی خود چای را در تاس (کاسه غذا خوری) میل می کنند.
برآبادی گفت: در گذشته اهالی ماخونیک از کفش هایی که دارای کف چوبی بوده، استفاده می کردند و این کار تا 30 سال گذشته در این روستا رواج داشته است.
وی با اشاره به نوع پوشش اهالی روستای ماخونیک نیز گفت: لباس اهالی روستای ماخونیک بسیار ژنده و مندرس است ولی اهالی از پوشیدن آن در شهر ابایی ندارند.
برآبادی عنوان کرد: جنس لباس اهالی روستای ماخونیک در گذشته از کرباس بوده که از حدود 20 سال قبل دیگر کرباس در این روستا بافت نمی شود و برای تهیه لباس به شهر مراجعه می کنند.
وی بیان کرد: طراحی لباس های زنان و مردان ماخونیکی در گذشته خیلی متفاوت بوده که امروز نیز برخی اهالی روستا نوع لباس خاص خودشان را می پوشند اما نسل جدید در زمینه پوشیدن لباس تغییر فرهنگ داده اند.
** با تنگدستی پیشتاز در علم آموزی
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی با بیان اینکه ازدواج ها در بین اهالی روستای ماخونیک اکثر فامیلی و حالت درون گروهی دارد، گفت: ازدواج ها به صورت بسیار سنتی و ساده برگزار می شود و کمترین میزان طلاق در این روستا به ثبت رسیده است.
برآبادی ادامه داد: بر اساس تحقیقات انجام شده در این روستای چنانچه اختلافی بین زن و شوهر پیش آمد و زن قهره کرده و از خانه خارج شود و مرد به او بگوید (برو که برنگردی) این حرف حکم طلاق را دارد.
وی عنوان کرد: اهالی روستای ماخونیک در عین تنگدستی به سواد و علم آموزی مخصوصا علوم دینی علاقه زیادی دارند چرا که بسیاری از اهالی این روستا قرآن خوان و به مکتب رفته اند و در کمتر خانه قدیمی می توان یافت که کتابهای دستنویس از دینی و غیر دینی در آن دیده نشود.
برآبادی با بیان اینکه اولین مدرسه ابتدایی در روستای ماخونیک از سال 1366 تاسیس شده است، افزود: تا آن زمان هیچ یک از ماخونیکی ها برای درس خواندن به سایر روستاها نرفته و بیشتر در مکتب سواد می آموختند و تا سال 1379 هیچ یک از دانش آموزان برای گذراندن دوره های تحصیلی بالاتر از ماخونیک خارج نشده اند تا اینکه در این سال، دوره راهنمایی در یکی از کلاس های ابتدایی برگزار شده است.
**درمان با قرنطینه
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی خراسان جنوبی عنوان کرد: در ماخونیک کشاورزی و دامداری اصلی ترین بخش معیشت و اقتصادی روستا را تشکیل می دهد و هنوز برخی از اهالی قسمتی از مایحتاج خود را از راه جمع آوری غلات، میوه ها و علف های کوهستانی تامین می کنند.
برآبادی اظهار داشت: در گذشته در حوالی گورستان این روستا، شکافی غار مانند در دل کوه وجود داشته و در حال حاضر نیز آثار آن نیز وجود دارد، در گذشته اگر کسی بیمار می شد او را به این غارمی بردند و مداوا می کردند که بیشتر این شکل درمان نوعی قرطینه بوده است.
وی اضافه کرد: به نظر می رسد با این نوع درمان مردمان روستای ماخونیک به دنبال این بودند که از سرایت بیماری به دیگر افراد خانواده جلوگیری شود.
برآبادی با اشاره به اینکه در روستای ماخونیک غیر از درخت عناب درختی دیگری کشت نمی شود، گفت: در اطراف این روستا درخت بنه نیز به صورت خودرو وجود دارد که اهالی روستا میوه آن را جمع آوری کرده و پس از خشک کردن می کوبند و با آرد و شلغم به مصرف غذایی می رسانند.
7556 * 6054