بزرگنمايي:

پیام خراسان- حال و هوای مجموعه تاریخی مفخم بجنورد این روزها حکایت از تغییر دارد و حضور تیم مطالعاتی مقاوم سازی در این مجموعه نشانه در پیش بودن روزهای رونق این بنای تاریخی و عمارت آئینه خانه است و آن طور که اعضای گروه مطالعاتی مقاوم سازی این مجموعه می‌گویند انتظار 2 ساله علاقه مندان به میراث فرهنگی در پشت درهای بسته این مجموعه تاریخی در آستانه به سر آمدن است و این موزه و عمارت برای بازدید علاقه مندان آماده می‌شود.

به گفته رئیس تیم مطالعاتی مقاوم سازی مجموعه تاریخی عمارت مفخم که عضو کمیته علمی بین المللی تحلیل و مرمت سازه‌های میراث معماری وابسته به یونسکو (ایسکارسا) نیز هست، حفظ اصالت تاریخی مجموعه مفخم بجنورد، نخستین اولویت مقاوم سازی این مجموعه است.

حضور در داخل عمارت مفخم و در محدوده‌ای که مدت‌ها در آن به روی بازدیدکنندگان بسته بوده و دیدن تیم مطالعاتی که از پله‌ها بالا و پایین می‌روند و عاقبت در داخل محدوده‌ای در روی سقف عمارت به آنچه که آسیب دیده و نیازمند مقاوم سازی است، می‌پردازند و از سوی دیگر حس و حال و دیدن زیبایی و عظمت بنا ضرورت بازگشایی دوباره آن را به خوبی آشکار می‌کند.

دکتر مهرداد حجازی در طبقه دوم بنای تاریخی مفخم که آسیب بیشتری دیده  با اشاره به خاص بودن این بنای ممتاز خراسان شمالی از لحاظ تاریخی بر این نکته تأکید کرد که در روند مقاوم سازی مجموعه تاریخی مفخم حفظ حداکثری اصالت تاریخی این بنا نخستین اولویت مورد نظر است.

وی افزود: در عین حال در روند مرمت این مجموعه که زخم زلزله‌های چند سال گذشته را بر پیکر دارد علاوه بر حفظ اصالت، حداقل ایمنی مورد نیاز نیز تأمین خواهد شد.

خطری مجموعه مفخم را تهدید نمی کند

وی به بازدید 6 هفته قبل خود نیز اشاره کرده و افزود: بیشترین نگرانی سازمان میراث فرهنگی، اضطراری بودن وضعیت ساختمان بود که در این بازدید متوجه شدیم که خطر جدی این مجموعه را تهدید نمی‌کند.

دکتر حجازی خاطرنشان کرد: مساله مهم در این مجموعه استفاده از آن به عنوان موزه است که حساسیت در مورد مرمت آن را افزایش داده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و متخصص سازه‌های سنتی در ادامه افزود: برنامه‌ای که برای مرمت انجام می‌شود باید بر پایه اصولی باشد که در وهله نخست در مرحله مطالعات شامل مطالعه تاریخی، باستان شناسی و معماری بنا می‌شود و سپس برنامه مستندسازی است که شامل آسیب شناسی و آسیب نگاری و از مهمترین بخش‌های طرح مطالعاتی است.

وی افزود: تهیه طرح مرمت و مقاوم سازی مجموعه تاریخی مفخم پس از تهیه و تکمیل مطالعات مربوط به خاک و پی، تهیه و تکمیل مطالعات مربوط به مصالح و سازه، تحلیل و تهیه طرح مرمت سازه‌ای و طراحی سیستم‌های پایش را هم در پی دارد.

بناهای تاریخی مشمول آئین نامه 2800 نمی شود

وی در پاسخ به این سوال که آیا این بناها هم مشمول آئین نامه‌های مقررات و ایمنی ساختمان سازی می‌شود، گفت: بناهای تاریخی به صورت مستقیم مشمول آئین نامه‌هایی مانند آئین نامه 2800 ساختمان‌های نوساز نمی‌شود زیرا اگر بخواهیم همه ضوابط و آئین نامه‌ها را در مرمت ساختمان‌های تاریخی به کار گیریم، میزان مداخله زیاد می‌شود و اصالت تاریخی بنا از بین می‌رود.

وی تأکید کرد: حفظ سازه و سلامت ساختمان در کنار حفظ اصالت مهم است و باید بین این دو بخش تعادل برقرار کرد.

وی اظهار داشت: در واقع و به طور کلی روند مقاوم سازی یک بنای معمولی با روند مقاوم سازی یک بنای تاریخی متفاوت است و در یک بنای تاریخی از شیوه نامه های موجود مربوط به بناهای تاریخی هم باید استفاده کرد و در واقع مبنای مرمت و مقاوم سازی ما صرفاً آئین نامه‌های جدید نیست و می‌توان از آن عبور کنیم.

وی با بیان اینکه مقاوم سازی اصولی کلی دارد و باید طی شود افزود: نتیجه کار در این بنا با دیگر مجموعه‌ها متفاوت خواهد بود و اگر در مورد حفظ اصالت بنا تأکید می‌شود به دلیل این است که نماد فرهنگ بجنورد و استان در دوره‌ای خاص است و هدف اصلی بر حفظ این نماد متمرکز است.

مجموعه مفخم در زلزله ها امتحان پس داده

دکتر حجازی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر این مجموعه تاریخی امتحان خود را پس داده و در چند زلزله، رفتار ایمن و مناسبی از خود نشان داده است و به همین جهت بر حفظ اصالت آن تأکید می‌شود.

وی افزود: مقاوم سازی، بدون خدشه دار کردن بعد فرهنگی و میراثی خواهد بود که در 6 ماه تا یک سال انجام می‌شود.

وی در مورد آسیب‌های زلزله اردیبهشت 96 به مجموعه تاریخی مفخم که شامل بنای مفخم و آئینه خانه است، گفت: تا این مرحله از مطالعات آسیب بسیار جدی مشاهده نشده است ولی اظهار نظر قطعی پس از پایان کامل مرحله مطالعات ممکن خواهد بود.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی نیز گفت: در پی انعقاد تفاهم نامه بین این اداره کل و دانشگاه اصفهان، اولین مرحله طرح مقاوم سازی مجموعه تاریخی مفخم شامل عمارت و آئینه خانه مفخم آغاز شده است.

علی مستوفیان اظهار داشت: به همین دلیل تیم مطالعاتی این دانشگاه به سرپرستی دکتر حجازی، به مدت سه روز در بجنورد حضور خواهد داشت.

وی اعتبار مطالعات طرح مقاوم سازی را 700 میلیون ریال بیان کرد و افزود: کار مقاوم سازی پس از حصول نتیجه مطالعات و تأیید آن آغاز خواهد شد.

مستوفیان از جذب اعتبارات این بخش در سال گذشته خبر داد و اظهار داشت: مجموع این اعتبارات 4 میلیارد و 500 میلیون ریال و در قالب اسناد سال 1400 است.

وی وعده داد که این مجموعه تاریخی و موزه اسناد تا پایان سال و در عید نوروز آینده پذیرای علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ خواهد بود.

 عمارت مفخم بزرگترین و شاخص ترین اثر تاریخی دورۀ قاجار در خراسان شمالی است که در اوایل دهۀ 1300 هجری قمری به دستور یارمحمدخان شادلو، معروف به سردار مفخم، حاکم منطقه شمال خراسان، به عنوان محل سکونت وی و خانواده اش ساخته شده است.
این بنای مجلل 34 اتاق با دو تالار بزرگ دارد، نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن به زیباترین وجهی با انواع فنون کاشیکاری معرق، معقلی، هفت رنگ و با طرح‌ها و نقوش انسانی، حیوانی، اسلیمی، ختایی و هندسی زینت یافته است.
مصالح به کار رفته در بنا آجر با ملات گچ است و هر طبقه ساختمان دارای دو ایوان شمالی و جنوبی است و سرتاسر بنا با کاشی‌های خشتی و هفت رنگ زیبا در اندازه و شکل‌های مختلف به رنگهای فیروزه‌ای، زرد، صورتی، بنفش، سفید، سبز، سرخ و سیاه کاشی کاری شده و هر ستون با طرح و نقش خاص خود زینت یافته است.
نمای بیرونی ساختمان تصاویری از دو فرشته بالدار، چهره‌های انسانی، نقاشی از گل و گیاه و پرنده، طبیعت و طرح‌های هندسی سده 13 را به تماشا می‌گذارد. این بنای تاریخی با شماره 952 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است.
بنای عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان شناسی و مردم شناسی استان تبدیل و در آن گوشه‌ای از فرهنگ اقوام منطقه در قالب‌های آداب و رسوم، مشاغل سنتی و صنایع دستی به نمایش گذاشته شده است.
بخش مردم شناسی موزه از سه موضوع کلی اقوام، مشاغل و آئین‌ها تشکیل شده است.
بیش از یکهزار و 200 اثر تاریخی در خراسان شمالی شناسایی شده که 583 اثر آن به ثبت رسیده است.