بزرگنمايي:

پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی مدیر و مجری طرح رصدخانه ملی ایران با اشاره به اینکه «آینده نجوم ایران و هر علم تجربی دیگری به شدت وابسته به سرمایه‌گذاری است»، گفت: متاسفانه امسال و سال آینده خبر خوبی در زمینه نجوم نخواهیم داشت. بسیاری از کشورها مثل هند که رفاه عمومی بهتری از ایران ندارند، تشخیص می‌دهند که در کجا سرمایه‌گذاری کنند.

حبیب خسروشاهی در همایش یک قرن تاثیر متقابل کیهان شناسی و رابطه متقابل آن با فناوری‌های پیشرفته که در دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: در یک قرن گذشته کیهان‌شناسی با فناوری گره خورده و به توسعه آن کمک شایانی کرده است.
وی ادامه داد: از 2500 سال پیش که اسناد علمی ثبت شده‌اند، مدلی که ما برای عالم می شناسیم را افلاطون، ارسطو و بطلمیوس تدوین کرده‌اند. در این مدل زمین در مرکز منظومه شمسی قرار دارد. این مدل تاحدودی درست است اما فواصل در این مدل کیهان‌شناسی از دقت بالایی برخوردار نبود. این مدل مشکلاتی دیگری داشت؛ از جمله سیاراتی که دور زمین می‌چرخیدند، حرکاتی از خود نشان می‌دادند که با مدل ناسازگار بود.
مدیر و مجری طرح رصدخانه ملی ایران با اشاره به اینکه «زمانی که تجربه و مدلی که در ذهن ما وجود دارد، سازگار نباشد جا دارد که مدل جدیدی به‌وجود بیاید»، بیان کرد: کوپر نیک، منجم لهسانی مدل جدیدی را ارائه کرد که در این مدل بعد از 2000 سال جای زمین و خورشید عوض شد که این چنین مشکلات حل شد. این مدل تا به امروز نیز پایدار است.
خسروشاهی عنوان کرد: تا سال 1920 شناخت ما از عالم، شناختی بود که کوپر نیک ارائه کرده بود. با وجود پیشرفت فناوری در ابزار نجوم، تغییر نگرش خاصی در مدل عالم به وجود نیامده بود. مدل کهکشان راه شیری، مدل عالم است. عالم ما هنوز شناسایی نشده بود.کاری که مدت‌ها منجمان انجام می‌دادند، جهت ستاره را پیدا می‌کردند، آن ها را شمرده و براساس نور آن‌ها، فاصله دور و نزدیکی را بررسی می‌کردند. در این مدل، خورشید در مرکز کهکشان راه شیری است.
استاد نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، خاطرنشان کرد: از خود بپرسید در سال 1920 اطراف ما چطور بوده است؟ در آن سال‌ها دستگاه ماشین لباسشویی، قطار، اتو برقی، سینما، عکاسی و... وجود داشته است. بعد از گذشت 100 سال، ما کماکان در زندگی روزمره خود از همین وسایل استفاده می‌کنیم اما دانش ما نسبت به علم نجوم و اطراف خود بسیار افزایش پیدا کرده است.
مدیر و مجری طرح رصدخانه ملی ایران، عنوان کرد: در 80 سال اخیر ما از یک مدل بسیار ساده و عمیقا نادرست از عالم به مدلی جامع رسیدیم. در این سال‌ها با ماده تاریک، تابش کیهانی، سیاه‌چاله، لنزهای گرانشی و... آشنا شدیم. به‌طور کلی از عالم ایستا به عالم تحول رسیدیم.
وی با بیان اینکه « از عمر عالم 13 میلیارد و 500 میلیون سال می‌گذرد»، اظهار کرد: در طول مدت عالم، تنها یک دوره تاریکی به مدت 400 سال وجود دارد که از آن خبر نداریم. بعد از آن ستارگان تشکیل و کهکشان‌ها متحول شدند. این عالم همچنان در حال منبسط شدن است و طبق آخرین آمار انبساطش شتاب دارد. برای به‌دست آوردن نظریه و تصویری از عالم صدها نفر منجم کار کردند. مهمترین آنان، انیشتن، هابر، زوبر، ویستون، شوآرشی و... هستند.
استاد نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با بیان اینکه «در سال 1920 تصور می‌شد، عالم تنها به کهکشان راه شیری محدود است»، گفت: اندیشمندان با تغییر نسبیت و اندازه‌گیری فاصله با بزرگ کردن نمونه‌ها دریافتند که مدلی که ما از عالم می‌شناختیم، درست نیست. خدمتی که انیشتین انجام داد، نسبیت خاص را به نسبیت عام تغییر داد. او عالم را براساس هندسه درست کرد. در این عالم شما می‌توانید جرمی را بردارید و در فضا و زمان خمیده بگذارید. در عالم انیشتین اگر شما جرمی مانند خورشید داشته باشید، می‌توانید آن را فراموش کنید و سطح خمیده ببینید. نور که در مسیر مستقیم حرکت می‌کرد، خمیده می‌شود.این همان عدسی گرانشی است. اگر این جرم شروع به حرکت کند، در فضا و زمان اختلالاتی ایجاد می‌کند.
مدیر و مجری طرح رصدخانه ملی ایران، عنوان کرد: در سال 1960 امواج گرانشی، فرمول‌بندی شد. اگر امواج گرانشی به چیزی برخورد کنند، در اولین حرکت شکل آن‌ها تغییر می‌کند. چهارقطبی گرانشی به محض اینکه شروع به تغییر شکل کند، موج گرانشی را ایجاد می‌کند.
خسروشاهی بیان کرد: تلسکوپ‌ها بهترین ابزار نجوم و کیهان شناسی هستند. کار تلسکوپ این است که فوترون‌ها را جمع کند که به تسلکوپ، قیف نوری نیز گفته می‌شود. هرچه قطر دهانه تلسکوپ بیشتر باشد فوترون بیشتری دریافت خواهد کرد. کار دیگر تلسکوپ این است که توان تفکیک را بالا می‌برد. به عنوان مثال اگر دو چیز در آسمان وجود داشته باشد، ما توان تشخیص آن را نداریم. هرچه بتوانیم زاویه را تشخیص داده و می‌توانیم طول موج آن را رصد کنیم. پس هرچه دهانه تلسکوپ بیشتر شود، توان تفکیک افزایش پیدا خواهد کرد.
تلسکوپ‌های نسل بعد ما را به 500 میلیون سال بعد از پیداش آدم می‌برند
وی با بیان اینکه «با تلسکوپ 2.5 متری هابل تنها می‌توان جهان مجاور را دید»، افزود: هرچه تلسکوپ بزرگتر باشد، می‌توان دورتر را رصد کرد. با تلسکوب چهارمتری می‌توان عالم 6 میلیارد سال پیش را دید. تلسکوپ‌های نسل بعد، یعنی 40 متری می‌توانند ما را به 500 میلیون سال بعد از پیداش آدم ببرند. این تلسکوپ‌ها قرار است در هاوایی، شیلی، آفریقای جنوبی و استرالیا باشند که بهترین نقاط برای رصد هستند. ما ادعا می‌کنیم که در رصدخانه ملی ایران نیز می‌تواند این تلسکوپ قرار بگیرد. با این وجود تلسکوپ‌های متوسط نیز هنوز در دنیا جای خود را دارند.
استاد نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با اشاره به اینکه «تلسکوپ‌های مختلف می‌توانند اجرام را ردگیری کنند»، خاطرنشان کرد: با تلسکوپ‌های نسل بعد می‌توانیم تا 200 سالگی عالم را ببینیم؛ یعنی لحظه‌ای که اولین ستاره‌ها شکل گرفتند. در 100 سال پیش برای ثبت اطلاعات از تصویربرداری و طیف‌سنجی صفحات عکاس استفاده می‌شد.
خسروشاهی اظهار کرد: مشکل اصلی نجوم کمبود فوترون‌ها بود. یکی از رویدادهای بسیار خوب جهان، کشف پدیده فوتو الکتریک بود. در سال‌های 1970 از پدیده فوتو الکتریک‌ها استفاده کردند و سی‌سی‌دی‌ها را ساختند. دوربین‌های عکاسی فعلی، نسل بعدی سی‌سی‌دی‌ها هستند. نخستین دوربین عکاسی دیجیتال در سال 1988 عرضه شد.
وی گفت: مردم سرگرم فضای سیارات منظومه هستند و علاقه دارند که بدانند که آیا حیات در جای دیگر نیز وجود دارد؟ آیا حیات در خورشید وجود دارد؟ بیش از 4000 سیاره فرامنظومه شناسایی شده‌اند که تعداد اندکی از آن‌ها از نظر ابعاد جرم و دمای سطح مشابه زمین هستند. ستاره‌های زیادی در این سال‌ها کشف شدند که اگر در جو این ستاره‌ها اکسیژن و بخار آب باشد، حیات وجود دارد.
مدیر و مجری طرح رصدخانه ملی ایران، عنوان کرد: این امکان وجود دارد که حیات از یک عالم دیگر به زمین ارث رسیده باشد. ما برای این‌که اثبات کنیم که در اطراف منظومه شمسی مولکول‌های ارگانیک وجود دارد، توانستیم نقشه مواد ارگانیک را در منظومه شمسی به‌دست بیاوریم. ما به کمک تلسکوپ‌ها دریافتیم که کهکشان ما عالم محدود نیست. امروز به جایی رسیده‌ایم که شناخت کاملی از عالم داریم.
خسروشاهی در خصوص آینده نجوم ایران، بیان کرد: در 100سال گذشته، با وجود پیشینه قابل قبول، سهمی در توسعه حوزه نجوم و کیهان‌شناسی نداشتیم. همچنین در تاریخ نیز نتوانستیم اثر چندانی بگذاریم. در حقیقت به‌نوعی دنبالهروی کرده‌ایم که این دوره دنباله‌روی ادامه پیدا خواهد کرد. در ایران هیچ ابزار قابل ذکر رصدی نداریم.
وی اظهار کرد: کاری که ما در رصد خانه ملی ایران انجام خواهیم داد، این است که تلسکوپ با حداقل کلاس متوسط 4/3 متری را در چندسال آینده به اتمام می‌رسانیم و نصب و راه‌اندازی می‌کنیم. تمام شدن این پروژه منوط به شرایط اقتصادی است. در سه سال گذشته پیشرفت بسیار خوبی داشتیم که این پیشرفت فراتر از انتظار عمومی بود. در این سال‌ها کشور با محدودیت‌های مالی زیادی دست و پنجه نرم کرد اما با رایزنی‌هایی که صورت گرفت، پیشرفت زیادی حاصل شد. اگر این حمایت مانند چندسال گذشته ادامه پیدا کند، این پروژه در سال آینده به نتیجه خواهد رسید.
رصدخانه ملی ایران در انتهای سال آینده شروع به کار می‌کند
مدیر و مجری طرح رصدخانه ملی ایران با بیان اینکه «در پایان سال 1399 رصد خانه ملی ایران شروع به کار خواهد کرد»، خاطرنشان کرد: شروع به کار رصدخانه ملی ایران به این معناست که تلسکوپ نصب خواهدشد، اولین دریافت را خواهد کرد و وارد فاز عملیاتی می‌شود. در سایت رصدخانه تعدادی آزمایش و رصدخانه‌های کوچک در حال کار است.
خسروشاهی ادامه داد: آینده نجوم ایران و هر علم تجربی به شدت وابسته به سرمایه‌گذاری است. همه‌چیز به وضع اقتصادی عمومی مملکت بستگی دارد. متاسفانه امسال و سال آینده خبر خوبی در این زمینه نخواهیم داشت. بسیاری از کشورها مثل هند که رفاه عمومی بهتری از ایران ندارند، تشخیص می‌دهند که در کجا سرمایه‌گذاری کنند.
وی با بیان اینکه «وابستگی فکری بسیار خطرناک است»، عنوان کرد: آرزو می‌کنم؛ در راه علم، جاده دوطرفه ایجاد کنیم. ما تنها دریافت کننده علم‌ و در حال هضم آن هستیم. امیدوارم به جایی برسیم که بتوانیم گام خود را هرچند کوچک برای شروع برداریم. اگر ما بدانیم که چگونه می‌توانیم تجهیزات آزمایشگاهی را برای آزمایشگاه ملی سرمایه‌گذاری کنیم، مطمئن هستم وضع از این حالت رو به افول و نگران‌کننده کمی بهتر خواهد شد. شیب مثبت در این زمینه هم بستگی به وضعیت دانشگاه‌ها دارد.علم نجوم، تجربی است، تا رسیدن به وضعیت آرمانی راهی جز همکاری با کشورهای دیگر و دسترسی به تجهیزات آن‌ها نداریم.
استاد نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، بیان کرد: منظور از به دنبال حیات بودن، حیات پیچیده نیست. ما حتی اگر فرم ساده حیات را هم در کره دیگر پیدا کنیم، می‌توانیم درکی داشته باشیم که احتمالا در آنجا موجود و یا هرچیزی زنده و حیات‌دار دیگری وجود دارد که این خود قدم بزرگی است.
وی با اشاره به اینکه «بعید می‌دانم خبری در خصوص حیات در سیاره دیگر در سال‌های دیگر بشنویم»، اظهار کرد: در چندسال آینده خبرهای دیگری در خصوص کشف سیارات دیگر و جو آن‌ها خواهیم شنید. ما در مسیر حیات حرکت می‌کنیم اما زندگی در کره دیگر دور از انتظار است. اگر هرکدام از ما در 200 سال پیش زندگی می‌کردیم و از اتفاق‌های 200 سال اخیر نجوم خبر نداشتیم، چه حالی می‌داشتیم؟ به نظر من تاسف‌آور است که انسان با جهل بمیرد. از بین بردن جهل وظیفه ماست. به طور کلی در حوزه فلسفه ما باید تلاش کنیم که جهل و نادانی را در حوزه کاری خود از بین ببریم.
انتهای پیام