بزرگنمايي:

پیام خراسان - بجنورد- باستان شناسان آلمانی و ایرانی برای یافتن حلقه مفقوده ادوار مختلف تاریخی در شهر مدفون شده ریوی خراسان شمالی در تلاش هستند، آنان همچنین نیم نگاهی به ارتباط آثار کشف شده در این منطقه با شهر تاریخی نسا در ترکمنستان دارند.

مناطقی از شمال شرق ایران و مناطق جنوب غربی عشق آباد کنونی ترکمنستان به نوشته مورخان زادگاه سلسله "پارت" و خاستگاه اصلی "اشکانیان" بوده، مناطقی که زمانی مرکز تصمیم گیری شاهان این سلسله ها بود اما هم اکنون در دل زمین فرو رفته است و به همین منظور باستان شناسان کشورهای گوناگون در حال رمزگشایی آثار به جامانده از تمدن و فرهنگ این سلسله ها هستند.
باستان شناسان آلمانی هر روز با نظم کاری خاص خود با ابزارآلات باستان شناسی در هوای سرد پاییزی و زیر صفر در شهر تاریخی ریوی شهرستان مانه و سملقان خراسان شمالی کندوکاو می کنند تا رازهای باستانی را که در لایه های گوناگون این خطه نهفته است، برای همگان آشکار کنند.
آن ها به دنبال یافتن قدیمی ‌ترین حوزه مشترک تمدنی ایران کهن هستند که بتوانند حلقه های مفقوده شده فرهنگ سازان تمدن بشری و همچنین عظمت تاریخ فرهنگ و تمدن کشورمان در این شهر تازه کشف شده را رمزگشایی کنند.
اهمیت این تپه تاریخی یا همان شهر باستانی ریوی بحدی است که محمدرضا صالحی استاندار خراسان شمالی در یکی از نشست های شورای برنامه ریزی استان در ماه جاری خواستار ثبت جهانی آن در فهرست جهانی شد.
یک کارشناس ارشد رشته تاریخ در خراسان شمالی به خبرنگار ایرنا گفت: دوره‌ حکومت اشکانی که بین سال های 256 قبل از میلاد و 224 میلادی در منابع تاریخی قید می شود حدود480 سال بوده است.
مهناز مقدسی افزود: تحقیقات در باره دولت اشکانی به علت منابع تاریخی اندک آن کاری سخت است، به همین دلیل احتمال داده می شود که شهرهای زیادی از این سلسله همچنان در زیرخاک مدفون باشند.
دیاکونوف یکی از تاریخ نویسان مشهور هم در کتاب«اشکانیان» خود به معرفی شهرهای این‌ دوره ‌پرداخته است و می‌نویسد:«شهرهایی از نوع پولیس در دوره‌ی‌ سلوکیان بنا شدند و تعداد این شهرها در زمان پارت‌ها به مراتب افزوده‌ گشت."
براساس نوشته این تاریخ نویس، شهر نسا در زمان اشکانیان‌ ترقی زیادی کرد و دیگر شهرهای این سلسله از جنوب رشته های کوه های کپه داغ و دریای خزر تا دریاچه آرال هم گسترش یافت.
سرپرست هیات کاوش های باستان شناسی تپه تاریخی ریوی شهرستان مانه و سملقان گفت: یافته های باستان شناسی و انجام آزمایش کربن 14بر روی نمونه های زغالی نشان داد محوطه تاریخی ریوی در بردارنده لایه های استقراری و شواهد باستان شناختی از دوران آهن 2 تا دوران اسلامی است.
محمدجواد جعفری افزود: تحقیقات گسترده ای در زمینه ارتباط زندگی شهرنشینی در سایت تاریخی ریوی شهرستان مانه و سملقان در حال انجام است اما، هنوز ارتباط آن با شهر تاریخی نسا در ترکمنستان که حدود 150 کیلومتر فاصله دارد انجام نشده است.
وی گفت: به دلیل فاصله کم تپه ریوی شهرستان مانه وسملقان با شهر نسا در ترکمنستان به نظر می رسد این خطه از شهرهای پرجمعیت دوران اشکانی بوده و در این زمینه آثار یافت شده با آثار یافت شده در شهر نسا شباهت های دارد اما نیاز به بررسی بیشتر است.
سرپرست هیات کاوش های باستان شناسی تپه تاریخی ریوی شهرستان مانه و سملقان گفت: متاسفانه کاوش های باستان شناسی در شمال شرق کشور کمتر انجام شده و به همین علت هم اکنون ما در این سایت که دوران تاریخی متعدد از مادها، هخامنشی ها، اشکانی ها و ساسانیان را در برمی گیرد با خلاء کاوشی مواجه هستیم.
جعفری افزود: به هرحال، آثار و بناهای کشف شده در شهر قدیمی ریوی نظیر دژ، بارو، گورستان، انبار ذخیره آذوقه، فضای صنعتی و غیرصنعتی نشان از وجود تمدن شهرنشینی در این شهر داشته که نیاز به کنکاش بیشتری است.
وی به تاریخچه باستان شناسی در محوطه تاریخی ریوی اشاره و تصریح کرده است: این محوطه در سال 1346توسط دکتر نگهبان شناسایی و معرفی شد و درسال 1356توسط فائق توحیدی با شماره 720در فهرست آثار ملی به ثبت رسید .
محوطه تاریخی ریوی بیش از 110هکتار وسعت دارد و مهم ترین عوارض باستان شناختی سطح آن تپه های سه گانه ریوی "الف"، "ب" و "ث" هستند.
سرپرست هیات کاوش های باستان شناسی تپه تاریخی ریوی شهرستان مانه و سملقان گفت: متاسفانه تخریب های زیادی در این تپه از سوی کوره های آجرپزی در سال های گذشته انجام شده که هم اکنون محوطه این اثر تاریخی مشخص و از تعدی افراد محلی به این منطقه با ارزش جلوگیری شده است.
پژوهش های باستان شناسی محوطه ریوی از سال 1391با تعیین عرصه و حریم محوطه و لایه نگاری تپه ریوی "الف" آغاز شد و در سال 1393در قالب فصل دوم تپه ریوی "ب"مورد کاوش لایه نگاری قرار گرفت .
به گفته وی ، در خردادسال 95فصل سوم این پژوهش ها با هدف بررسی ژئوفیزیک و بررسی روشمند سطح محوطه انجام گرفت .
جعفری از مهم ترین اهداف در پژوهشهای ریوی را شناسایی و مطالعه مواد باستان شناسی دوران آهن تا تاریخی در منطقه شمال خراسان ، تبدیل محوطه ریوی به یک سایت محوری در مطالعات دوران آهن و تاریخی شمال شرق ایران وفراهم آوردن زمینه و شرایط مناسب برای انجام پیوسته مطالعات باستان‌شناسی دوران آهن و تاریخی در منطقه شمال شرق ایران توسط باستان‌شناسان علاقه مند به این دوران اعلام کرد .
وی گفت: مهم ترین هدف از مطالعات باستان شناسی محوطه ریوی، مطالعه شاخصه های باستان شناسی عصر آهن و آغاز دوران تاریخی دشت سمنگان(سملقان)، با محوریت محوطه ریوی و شناخت تحولات باستان شناختی در این منطقه با تاکید بر شناخت پیچیدگی استقرارهای بزرگ در گذار از عصر آهن به دوران تاریخی در شمال شرق کشور است.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی هم گفت: وجود شباهت های تاریخی و تمدنی در شهر ریوی کشف شده از دل زمین در این استان با شهر نسا در ترکمنستان طبیعی است زیراکه شهر نسا پایتخت اشکانیان بوده و به همین دلیل تمدن شهرنشینی در مراکز اقامتی جنوب کوه های کپه داغ (خراسان) با شمال این کوه ها(ترکمنستان) شباهت های زیادی دارد.
علی اکبر وحدتی افزود: البته برای بررسی آن نیاز به زمان و همچنین سفر به مراکز تاریخی کشور ترکمنستان نظیر مرو، عشق آباد و داش اوغوز است که هم اکنون تلاش های در این زمینه در حال انجام است.
وی گفت: باستان شناسان ایتالیایی که هم اکنون در شهر نسا ترکمنستان مشغول کاوش هستند در چند سال گذشته در تپه چلو این استان نیز فعالیت می کردند.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی افزود: شهر قدیم نیشابور هم در دوره اسلامی الگوی حکومتی، شهرنشینی و تمدنی سایر شهرهای واقع در کشورهای ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان و افغانستان بوده است.
وحدتی گفت: قرار بود برای کاوش بیشتر در محوطه تاریخیی ترکمنستان به این کشور سفر کنم که این سفر هم اکنون به تعویق افتاده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گفت: بقایای یک شهر تاریخی مربوط به دوران هخامنشی در تپه ریوی شهرستان مانه و سملقان کشف شده که هم اکنون کاوشگران در حال کنکاش برای یافتن آثار تمدنی دوره های مختلف تاریخی هستند.
محمد سویدانلویی با توجه به اهمیت علمی تپه تاریخی ریوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان با حمایت پژوهشکده باستان‌شناسی کشور و موسسه باستان‌شناسی آلمان برنامه منظمی را تحت عنوان (پروژه باستان‌شناسی ریوی) برای کاوش و مطالعات باستان‌شناسی به مدت 7 سال برنامه‌ ریزی کرده است.
وی افزود: دو فصل آن در سال‌های 91 و 93 با فعالیت‌های تعیین عرصه و حریم و لایه‌نگاری انجام گرفت و فصل سوم با همکاری باستان شناسان آلمانی از خردادماه امسال باهدف بررسی ژئوفیزیک و مطالعات آزمایشگاهی آغاز شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی تصریح کرد: با توجه به همکاری فرماندار شهرستان مانه و سملقان درصدد هستیم با در نظر گرفتن اعتبارات مناسب فعالیت‌های باستان‌شناسی در این منطقه را تسریع بخشیده و این مکان در آینده به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
تپه تاریخی ریوی که هم اکنون از آن به عنوان شهر تاریخی یاد می شود در شهرستان مانه و سملقان در 45 کیلومتری غرب بجنورد واقع است.
6042 گزارشگر و انتشاردهنده: سیدحسین قدسی