بزرگنمايي:

پیام خراسان - آسیابهای آبی دستگاهی است که برای خردکردن گندم و سایر غلات و درست کردن آرد با استفاده از تکنیک سرعت و یا فشار آب مورد استفاده قرار می گرفته است و تداعی‌گر هوشمندی و سخت کوشی پیشینیان است.
این آسیابها بیشتر در مناطق روستایی و کوهستانی و بر سر راه قناتها و هر جا که پستی و بلندی اجازه می‌داده از انرژی پاک و ارزان آب برای چرخش سنگ آسیاب استفاده بشود ساخته و به کار گرفته می شده است.
مهم‌ترین قسمت آسیاب، تنوره آن است که به صورت مخروطی ناقص و وارونه طراحی و احداث می شده است به گونه ای که آب ذخیره شده در آن از روزنی کوچک با فشار پره‌های سنگ آسیاب را به حرکت در می آورده است.
سنگ‌های آسیاب از نوع مقاوم و به شکل مدور و ثابت و متحرک بوده است و گندم و جو از روزنی به مرکز آن هدایت می شده و بر اثر سایش و حرکت سنگ بالایی بر سر سنگ پایینی گندم به آرد تبدیل می شده است.
بخشی از آسیابهای آبی نمایان است و دیگر بخشهای آسیابها ، محلهایی برای نگهداری جوال (کیسه) گندم و آرد و استراحت آسیابان است.
آسیابهای آبی در ایران از قدمتی کهن برخوردار است و در این میان شهرستان گناباد با توجه به جغرافیای طبیعی خود از نقاط مستعد برای فعالیت این آسیابها به شمار می رفته است که تعدادی انگشت شمار از آنها در مناطق شهری و روستایی این شهرستان به یادگار باقی مانده اند.
پیشرفت علم و صنعتی شدن فرآیند آرد کردن گندم، آسیابهای آبی به تدریج کارآیی خود را دست دادند و هم اکنون تنها یادی از آنها در خاطره ها بر جای مانده است.
آسیابهای آبی یکی از جذابیتهای مهم گردشگری گناباد به شمار می روند که با مرمت و فعالیت دوباره بخشهایی از آنها ابتکارات پیشینیان دوباره در معرض دید مردم و گردشگران قرار می گیرد و می توان با برنامه ریزی صحیح از آنها به عنوان قابلیتی برای رونق اقتصادی مناطق روستایی استفاده کرد.
آسیابهای آبی گناباد از دوره صفویه و قاجاریه بر جای مانده است و بیشتر در مناطق روستایی این شهرستان واقع است و هم اکنون 30 آسیاب آبی با قدمتی حدود 300 ساله در این شهرستان وجود دارد.
گناباد با توجه به پیشینه تاریخی خود آثار تاریخی زیادی را در دل خود جای داده است و از مجموع 250 اثر تاریخی شناسایی شده در این شهرستان 148 اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که در این میان آسیابهای آبی تاریخی یک ظرفیت مهم گردشگری به شمار می روند.
هنوز هم صدای پای آب در گوش آسیابهای آبی و تاریخی شهرستان گناباد شنیده می شود و هم اکنون به عنوان یکی از آثار تاریخی مهم در منظر دید هم بیننده ای قرار دارند و اغلب گردشگران و مسافران جویای دانستن راز آنهایند.