بزرگنمايي:
پیام خراسان- همان زمان رئیس اداره میراث فرهنگی وقت این شهرستان در توضیح این سازه
گفته بود که پس بررسی‌های اولیه کارشناسان، در پناهگاه مذکور بیش از 90 متر
دالان و به همراه تعدادی اتاقک کشف شده است و با توجه به اینکه داخل
فضاهای مورد اشاره تا ارتفاع یک متر پر شده است کاوش در آن بسیار سخت و
زمان‌بر است.
اگرچه کشف چنین سازه‌ای موجب شد که اهمیت تاریخی دهستان زیبد و منطقه
براکوه و موقعیت استراتژیک آن بیش از گذشته شود، اما این سازه ارزشمند از
همان زمان کشف پلمب و تا حدودی به فراموشی سپرده شد، اما در اواسط
شهریورماه امسال، حفره پیدا شده در یکی از معابر روستا و ارتباط آن با سازه
زیرزمینی بار دیگر ذهن‌ها را به سمت این سازه معطوف کرد و کارشناسان و
باستان‌شناسان را به منطقه کشاند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد در همین
خصوص از بررسی علمی سازه‌های زیرزمینی کشف شده در روستای رضویه گناباد خبر
داد.
حمیدرضا محمودی قوژدی با بیان اینکه بر اساس بررسی‌های اولیه
تاریخ‌نگاری، قدمت این سازه به 600 سال گذشته و اواسط دوره اسلامی
(تیموریان) نسبت داده شده است، گفت: سازه زیر زمینی کشف شده در روستای
رضویه پس از گذشت سه سال از کشف آن، توسط کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی
گردشگری و صنایع‌دستی استان و مرکز آموزش عالی گناباد مورد بررسی قرار
گرفت.
وی افزود: پس از ایجاد حفره در یکی از معابر روستا به هنگام اجرای
عملیات آسفالت و بررسی‌های میدانی اولیه، مشخص شد که این حفره احتمالاً با
سازه زیرزمینی کشف شده در سال 1399 ارتباط داشته و بخشی از آن است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گناباد خاطرنشان
کرد: از آنجایی که در زمان کشف این سازه، بررسی‌های دقیق و کارشناسی انجام
نشده بود، بررسی‌های میدانی و علمی برای شناخت سازه ضروری بود که در دستور
کار قرار گرفت.
وی اظهار کرد: در همین راستا چاهی که سال‌های گذشته در یکی از منازل
مسکونی و به منظور دفع فاضلاب سرویس بهداشتی حفر و در پی آن این سازه
زیرزمینی کشف شد مجدد بازگشایی شده و مورد بررسی میدانی باستان‌شناسان قرار
گرفت.
محمودی قوژدی با بیان اینکه ریزش سازه در نقاط مختلف و ورود سیلاب و گل و
لای به داخل آن بررسی آن را مشکل کرده است، در رابطه با مشخصات اولیه این
سازه گفت: این سازه زیرزمینی به صورت دستکند در عمق 4 متر و 70 سانتیمتری
از سطح عمومی زمین به طول بیش از 100 متر و در محدوده بافت تاریخی (هسته
اولیه روستا) واقع شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گناباد ادامه داد: سازه
متشکل از راهروهای بسیار باریک، واشدگاه، رف‌ها، سیستم آب‌رسانی و تهویه
است و با توجه به حجم آوار بسیار زیاد، ارتفاع سازه مشخص نشد.
وی افزود: بر اساس گفته قدیمی‌های محلی در نزدیکی سازه، بنایی موسوم به
قلعه کهنه بوده که در حال حاضر به کلی تخریب شده و به احتمال بسیار زیاد
این سازه در ارتباط با این قلعه بوده است.
محمودی قوژدی با بیان اینکه کارکرد سازه به منظور اقامت موقت و اضطراری
(پناهگاه) در مواقع خطر و حمله دشمنان است، خاطرنشان کرد: یافته‌های سطحی
شامل تکه‌های سفال لعاب‌دار، بدون لعاب، منقوش و ساده بود که بررسی‌های
اولیه تاریخ‌نگاری آنها، قدمت این سازه را به 600 سال گذشته اواسط دوره
اسلامی (تیموریان) نسبت می‌دهد و نمونه‌های مشابه این پناهگاه‌ها را
می‌توان در اکثر روستاهای براکوه از مشاهده کرد.
وی با اشاره به اینکه شهرستان گناباد دارای 177 اثر ثبت شده در فهرست
آثار ملی ایران و بیش از ده‌ها جاذبه گردشگری و رشته‌های صنایع‌دستی و نیز
صدها اثر تاریخی است، بر توجه به تعدد این پناهگاه‌ها در منطقه از جمله در
روستای گوهردشت، استاد، کلات، دیسفان و کاخک همچنین با توجه به قدمت، نوع
سازه و ساختار آن، بر لزوم حفظ و حراست از طریق ثبت در فهرست آثار ملی و
احیای آن در راستای رونق و توسعه گردشگری تأکید کرد.
دهیار روستای رضویه همان زمان نیز در خصوص این سازه زیرزمینی در گفتگوی
ویدئویی با یکی از رسانه‌های شهرستان گفته بود، پیش از کشف این سازه نیز
سفال‌هایی در قسمت‌های دیگری از روستا پیدا شده که تحویل میراث فرهنگی داده
شده است.
همچنین روایت فرد چاه‌کن هنگام حفر چاه و مواجهه با این پدیده عجیب جالب
است به طوری که بر اساس گفته خودش در تمام سال‌های فعالیتش با چنین موردی
مواجه نشده و از عظمت سازه متحیر شده بود.
حال سؤال اینجاست که آیا این سازه مهم تاریخی آن‌چنان که باید، مورد
بررسی‌های کارشناسان متخصص قرار گرفته و بررسی‌های کارشناسی و علمی
ادامه‌دار خواهد بود و یا باز هم بعد از مدتی این مطالعات و تحقیقات نیز
همچون خود سازه در زیر تلی از خاک به فراموشی سپرده خواهد شد؟
گفتنی است روستای رضوی با جمعیتی بالغ‌بر 80 نفر در 20 کیلومتری جنوب شهر گناباد و در دامنه رشته کوه‌های سیاه‌کوه واقع شده است.