پیام خراسان - روند تولید زعفران ایران که یکی از ادویه‌های محبوب در دنیا محسوب می‌شود با چالش‌هایی مواجه است که میزان برداشت این محصول و جایگاه نخست کشورمان در تولید و صادرات را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری ایمنا گروه استان‌ها؛ زعفران از زمان تولید آن در دوره‌های گذشته، همواره به‌عنوان یک ادویه باارزش و گران‌قیمت مورد استفاده جوامع مختلف قرار گرفته است.
در حال حاضر کشورهای زیادی از جمله اسپانیا، چین، هند و زعفران تولید می‌کنند اما ایران در میان تمام کشورهای دیگر، بیشترین و بهترین زعفران جهان را تولید می‌کند. این موضوع به آن دلیل است که نوع خاک و آب‌وهوای ایران، بیشتر از هر جای دیگری مناسب کاشت زعفران است.
از کل زعفران تولید شده در دنیا 90 درصد در ایران و تنها 10 درصد در سایر کشورها و به صورت غیر متمرکز تولید می‌شود. به دلیل پرسود بودن تجارت زعفران، امکان صادرات آن به جهان و شرایط مطلوب آب‌وهوایی ایران، در حال حاضر مردم در بیشتر استان‌های کشور اقدام به کاشت زعفران کرده‌اند.
با این وجود استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی از جمله استان‌های پیش رو در تولید زعفران مرغوب در ایران محسوب می‌شوند، هرچند که اصفهان، یزد و کرمان نیز از این میدان عقب نکشیده‌اند.
تولید طلای سرخ که مهد آن ایران است، آنچنان صنعتی نیست و بیشتر سود فرآوری آن به جیب سایر کشورها می‌رود؛ خام فروشی که یکی از مشکلات عمده تولید در ایران است در حوزه کشاورزی و زعفران نیز مشاهده می‌شود.
حمایت‌ها از تولید زعفران طی سالیان گذشته به نسبت بهبود داشته و با اقداماتی همچون خریدهای تضمینی، اتفاقات خوبی برای کشاورزان این حوزه رخ داده است اما همچنان این روند باید با شدت بیشتری ادامه داشته باشد.
5 آبان؛ روز ملی زعفران احسان مصطفوی، عضو هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی در مراسم آئین رونمایی از ابلاغیه ثبت 7 روز محصول در تقویم رسمی کشور، می‌گوید: در راستای گسترش نشاط اجتماعی و فرهنگی زیست‌بوم پایه و تعالی هویت ملی از مسیر بهسازی و به‌روزرسانی ابزارهای حافظه فرهنگی در سال «جهش تولید با مشارکت مردم» پنجم آبان «روز ملی زعفران» نامگذاری شد.
وی می‌افزاید: با توجه به قدمت طلای سرخ در ایران و در راستای حمایت از این محصول ملی و راهبُردی و جلوگیری از به حیطه در آوردن این محصول ایرانی توسط سایر کشورها و پیشی گرفتن در ثبت روز ملی زعفران به نام ایران، طی مکاتبات انجام شده در سال 1399 با وزیر وقت جهاد کشاورزی کشور، پیشنهاد روز ملی زعفران در تقویم کشور به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال شد.
عضو هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان گیاهان دارویی خاطرنشان می‌کند: با توجه به تغییر دولت، این طرح مسکوت ماند و سرانجام با پیگیری‌های انجام شده طی این سال‌ها سرانجام روز پنجم آبان در تقویم به نام روز ملی زعفران نامگذاری شد.

مصطفوی با اشاره به اهمیت صیانت از زعفران ایران و حمایت از زعفران‌کاران، تصریح می‌کند: در طول تاریخ، تولید و صادرات محصولات و کالاهایی همچون زیره، ابریشم، خاویار، فرش، پسته و فیروزه به‌عنوان محصولات راهبُردی کشور بوده است؛ اما به دلیل توجه نکردن به حوزه‌های بین‌المللی و نبود انسجام میان بخش‌های مرتبط داخلی، شاهد تضعیف مالکیت و جایگاه ایران در این محصولات هستیم.
وی اضافه می‌کند: با توجه به ارزش بالای زعفران و خواص بسیار این محصول، امروز بعضی کشورها در حال ورود به بازار کشت و تولید آن هستند و جایگاه زعفران ایران در بازارهای جهانی در معرض خطر قرار گرفته است، از این رو باشگاه خلاقیت، آموزش، حمایت و بهره‌برداری زعفران یونسکو در تلاش است با همیاری همه فعالان این حوزه، زعفران ایران را به جایگاه واقعی خود در جهان برساند.
توسعه بازار زعفران با ثبت ملی طلای سرخ محمدعلی رضایی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران تاکید دارد که اهمیت انتخاب روزی به عنوان روز ملی زعفران می‌تواند کمک خوبی به ما در پیشبرد اهداف توسعه بازار این محصول داشته باشد.
وی با بیان اینکه زعفران به صورت سنتی یک ادویه است، عنوان می‌کند: تعیین روز ملی زعفران یک مناسبت منحصربه‌فرد را به جشن زعفران اختصاص می‌دهد و آن را از سایر ادویه‌ها متمایز می‌کند. این تمایز، ارزش درک شده زعفران را در بازار افزایش می‌دهد و وضعیت آن را به عنوان یک محصول ممتاز تقویت می‌کند.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه آگاهی از برَند و دیده شدن در سطح بین‌الملل از دیگر فواید اختصاص روز خاصی برای زعفران است، اضافه می‌کند: یک روز اختصاصی، آگاهی مصرف‌کنندگان را نسبت به زعفران افزایش می‌دهد و این ارتقای آگاهی می‌تواند منجر به افزایش تقاضا و فروش محصولات زعفران شود.
نگاهی به وضعیت تولید زعفران در استان‌های کشور به طور قطع خط مقدم تولید و صادرات زعفران، استان‌ها هستند، استان‌هایی که با ظرفیت‌های کمتر و بیشتر می‌توانند گوشه‌ای از ایجاد ارزش افزوده برای زعفران را بر عهده بگیرند و به این ترتیب اقدامات بزرگی را در سطح ملی رقم بزنند.
خراسان رضوی از جمله استان‌های پیش رو در این حوزه است، اما سال 1402 این استان شرایط مطلوبی را پشت سر نگذاشت.

غلام حسین ساربان، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می‌گوید: میزان تولید زعفران در سال 1402 نسبت به سال 1401 حداقل 20 درصد و نسبت به سال‌های عادی همچون 1398 و 1399، 50 درصد کاهش داشته است.
وی می‌افزاید: زعفران با 92 هزار هکتار در خراسان رضوی بالغ بر 76 درصد وسعت اراضی زعفران کشور را در برگرفته و این استان قطب تولید زعفران کشور است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی تصریح می‌کند: گیاه زعفران به شدت تحت تأثیر دو پارامتر اقلیمی از جمله دما و بارندگی است و از این جهت سال زراعی گذشته، سال زراعی مناسبی نبود، چراکه با ورود سامانه پرفشار سیبری به استان، دما در ماه دی کاهش پیدا کرد و به زیر صفر رسید، به نحوی که این گیاه فرصت مناسبی برای رشد و ذخیره مواد غذایی نداشت.
ساربان خاطرنشان می‌کند: زعفران در تمام خراسان رضوی کشت شده و بیشتر تراکم کاشت در شهرهای تربت حیدریه، زاوه، رشتخوار، تایباد و تربت‌جام است. پیش‌بینی ما در ابتدا برداشت 200 تن زعفران در استان طی سال 1402 بود اما با توجه به برداشت‌ها، انتظار ما برآورده نشد.
وی در رابطه با برندسازی زعفران، می‌گوید: خراسان رضوی تجار بزرگ، سرشناس و نام‌آوری دارد که برای زعفران زحمت کشیده‌اند و صاحب برند هستند و تقریباً بخش عمده زعفران کشور وابسته به این استان است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در رابطه با مراقبت‌های به‌زراعی لازم برای زعفران، اظهار می‌کند: یکی از مشکلات اصلی مزارع زعفران این است که با کمبود آب مواجه می‌شوند و بسیاری از کشاورزان اول محصول را کشت می‌کنند و پس از آن دنبال منابع آبی هستند.
فعالیت 7 کارگاه فرآوری زعفران در خراسان شمالی حمید نامور، معاون سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی یکی دیگر از استان‌های مطرح کشور در تولید زعفران به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تغییرات اقلیمی در سطح استان و کشور باعث شده است که به زعفران به عنوان یک محصول پررونق و کم‌آب‌طلب توجه ویژه‌ای شود.
وی ادامه می‌دهد: در 4800 هکتار از اراضی خراسان‌شمالی زعفران کشت می‌شود که به طور میانگین هر هکتار بین پنج تا شش کیلو محصول می‌دهد.
معاون جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی اضافه می‌کند: به طور معمول در سطح استان سالانه 29 تن زعفران تولید می‌شود که در سال گذشته به دلیل خشکسالی این عدد به هفت تن و نیم تقلیل پیدا کرد.
نامور تاکید می‌کند: در خراسان‌شمالی 4500 نفر به صورت ثابت درگیر کشت و فرآوری زعفران هستند.

وی می‌افزاید: علاوه بر نیروهای ثابت، در فصل برداشت نیز به ازای هر هکتار 20 تا 30 نفر مشغول به کار می‌شوند.
معاون جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی تصریح می‌کند: زعفران در شهرستان‌های فاروج، شیروان و اسفراین کشت می‌شود، اما شهرستان فاروج سهم بیشتری را در کشت این محصول به خود اختصاص می‌دهد.
نامور می‌گوید: در خراسان‌شمالی هفت کارگاه فرآوری و بسته‌بندی زعفران وجود دارد که به فعالیت در این زمینه می‌پردازند.
وی ادامه می‌دهد: یکی از اقدامات مهمی که در خصوص زعفران باید انجام شود، تجاری‌سازی و برندینگ کردن این محصول است که در تلاش برای تحقق این مهم هستیم.
معاون جهاد کشاورزی خراسان شمالی اظهار می‌کند: استفاده از کودهای با پتانسیل بالا از مهم‌ترین مواردی است که کشاورزان برای بهره‌وری بهتر باید انجام دهند.
افزایش سطح زیرکشت زعفران در یزد سطح زیر کشت زعفران در استان یزد 1000 هکتار است که حدود 730 هکتار آن بارور و 270 هکتار آن از مزارع جدید است. متوسط عملکرد زعفران 5 تا 5/5 کیلوگرم در هر هکتار کلاله خشک زعفران است.
استان یزد 2500 بهره‌بردار زعفران دارد و میزان تولید سالانه در استان حدود 4000 کیلوگرم است، عمده تولید کننده زعفران یزد نیز شهرستان‌های بهاباد، تفت، مهریز، ابرکوه و بافق هستند.
زمان کاشت زعفران در استان یزد از نیمه شهریور تا نیمه مهر و زمان برداشت آن از دهه اول آبان تا اواسط آذر و با توجه به شرایط آب و هوایی و اقلیم منطقه است.
در حال حاضر روش برداشت به صورت دستی در ساعات اولیه صبح به منظور حفظ کیفیت عطر و طعم زعفران صورت می‌گیرد و خشک کردن آن نیز به صورت سنتی انجام می‌شود، البته در بعضی مناطق با سطوح بالاتر استفاده از خشک کن‌های کابینتی و هیترهای مخصوص خشک کردن کلاله زعفران نیز انجام می‌شود.
اقدامات انجام شده در خصوص افزایش عملکرد کاشت و برداشت زعفران از جمله برگزاری کلاس‌های آموزشی و ترویجی ویژه کشاورزان با هدف آشنایی با اصول کاشت، داشت و برداشت زعفران، برگزاری کلاس‌های آموزشی به منظور تغذیه مزارع زعفران با استفاده از کودهای مناسب و اهمیت محلول‌پاشی مزارع زعفران در طول فصل رشد به منظور افزایش عملکرد این محصول بوده است.
با توجه به کم آب خواه بودن گیاه زعفران توسعه کشت آن در مناطق مستعد و دارای شرایط کاشت، در دستور کار سازمان جهاد کشاورزی قرار گرفته، به نحوی که سطح زیر کشت این محصول در سال 97 از 640 هکتار به 1000 هکتار در سال جاری گسترش یافته است.
از مزارع استان یزد حدود 4000 کیلو زعفران تولید و حدود 80 درصد آن به استان‌های همجوار منتقل و به خارج از کشور صادر می‌شود.
صادرات زعفران برای استفاده دارویی در خراسان جنوبی به دیگر خراسان کشور سری می‌زنیم، یکی دیگر از قطب‌های تولید زعفران که به نوعی می‌توان بهترین کیفیت را نیز به این استان نسبت داد.
محمد اکبری، مدیر بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در این خصوص به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بیش از 16 هزار و 680 هکتار زمین در استان زیر کشت زعفران است.

وی با تاکید بر اینکه قاین با 5220 هکتار در صدر این شاخص قرار دارد، می‌افزاید: سال 1402 حدود 40 تن زعفران از زمین‌های کشاورزی برداشت شد.
مدیر بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی از فعالیت بیش از 23 هزار و 650 خانوار خراسان شمالی در کشت زعفران خبر می‌دهد و عنوان می‌کند: خراسان شمالی رتبه دوم کشور را از نظر سطح زیر کشت زعفران را به خود اختصاص داده است.
اکبری می‌گوید: زعفران خراسان جنوبی با هدف استفاده در صنعت داروسازی به کشورهایی همچون کانادا، فرانسه، آلمان و اسپانیا صادر می‌شود.
اصفهان؛ چهارمین تولیدکننده زعفران کشور دیار نصف جهان نیز از شرایط به نسبت مطلوبی برای کشت زعفران برخوردار است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد از میان عوامل مؤثر در کشت زعفران، شرایط اقلیمی مهم‌ترین نقش را در رویش گل زعفران دارد، بر این اساس در نقشه زمین‌های مناسب کشت زعفران در استان اصفهان، مناطق شرقی و شمال شرقی تشخیص داده شده است که نزدیک به 15 درصد از مساحت استان را پوشش می‌دهد.
احمدرضا رئیس‌زاده، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان سطح زیرکشت زعفران در کشور را بیش از 120 هزار هکتار می‌داند و اظهار می‌کند: استان اصفهان با سطح 1800 هکتار و تولید بیش از 10 تن در رتبه چهارم تولید زعفران کشور قرار دارد.
وی زمان آغاز کشت زعفران را در ماه‌های خرداد و تیر عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: دوره کشت تا اواخر شهریور ادامه دارد، در این مدت کشاورزان بسترهای لازم برای کشت از جمله کودهای دامی و شیمیایی را در زمین پخش و اقدام به شخم‌زنی می‌کنند تا بستر لازم برای تهیه پیاز سالم و استاندارد فراهم و مهیای کشت شود.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان با اشاره به توسعه 200 هکتاری سطح زیر کشت این محصول در سال گذشته، ادامه می‌دهد: سطح زیر کشت زعفران در سال 1402 نسبت به سال 1401 حدود 210 هکتار افزایش یافت.
رئیس‌زاده مهم‌ترین موانع گسترش سطح زیر کشت زعفران در استان را هزینه بالای کشت در هر هکتار از این محصول عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: مانع دیگر کمبود یارانه و تسهیلات کم‌بهره اعطایی برای کشت زعفران است که برای حل این مشکلات پرداخت تسهیلات کم‌بهره و بلندمدت و یارانه کشت زعفران به متقاضیان کشت زعفران در دستور کار قرار دارد.
چشم‌انداز توسعه 4000 هکتاری مزارع زعفران مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با اشاره به تولید بیش از 10 تن گل مرغوب و باکیفیت صادراتی زعفران در استان در سال 1401 تصریح می‌کند: پس از خراسان رضوی، جنوبی و شمالی، اصفهان چهارمین تولیدکننده زعفران کشور است و کشاورزان استان از شیوه‌های کشت در فضای باز و اراضی زراعی به عنوان روش‌های مرسوم استفاده می‌کنند.
رئیس‌زاده کشت گلخانه‌ای زعفران را دارای معایب فراوانی می‌داند و می‌گوید: این روش هنوز اجرا نشده است، با این حال طبق روال سال‌های قبل، کشت زعفران در استان توسعه صعودی دارد و پیش‌بینی می‌شود در مدت 10 سال آینده سطح زیرکشت این محصول در استان به بیش از 4 هزار هکتار برسد که برای دستیابی به این هدف لازم است هر سال به طور متوسط سطح زیر کشت 200 هکتار توسعه پیدا کند.
عملکرد کشاورزان اصفهان، 2 برابر میانگین کشور وی متوسط عملکرد مزارع زعفران استان را 6 کیلوگرم در هکتار می‌داند و تاکید می‌کند: این آمار در مقایسه با میانگین سه کیلوگرمی کشور از افزایش چشمگیری برخوردار است که از جمله دلایل آن می‌توان به روش صحیح و اصولی کشت و رعایت زمان دقیق تاریخ کاشت، استفاده از پیازهای سالم، درشت و مناسب، تغذیه و آبیاری مناسب در طی دوره رشد، کشت در زمین‌های جدید و حاصلخیز (عدم جاکاری)، بارندگی‌های مناسب در مناطق مورد کشت استان و مبارزه با آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز در مزارع اشاره کرد.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان با اشاره به اقدامات سازمان جهاد کشاورزی در راستای توسعه کشت زعفران اظهار کرد: حمایت از کشت قراردادی و خرید تضمینی توسط افراد حقیقی و حقوقی، ارائه آموزش‌های علمی و فنی و برگزاری بازدیدها و کارگاه‌های آموزشی، پرداخت یارانه و تسهیلات کم بهره، حمایت از کشت مکانیزه، خدمات تأمین پیاز به متقاضیان کشت زعفران همچنین حمایت از واحدهای خشک‌کن و بسته‌بندی استاندارد محصول زعفران از زعفران‌کاران استان در دستور کار قرار دارد.
صادرات محصول به کشورهای خارجی رئیس‌زاده از برداشت بیش از 10 تن محصول زعفران در سال گذشته خبر می‌دهد و خاطرنشان می‌کند: این رقم نسبت به سال قبل از آن 500 کیلوگرم افزایش داشت و شهرستان‌های نطنز با سطح 350 هکتار، تیران و کرون 250 هکتار، نجف‌آباد 170 هکتار، کاشان 110 هکتار، آران و بیدگل 105 هکتار و اردستان 100 هکتار به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده‌اند.
وی با اشاره به جمع‌آوری زعفران تولید شده در استان توسط شرکت‌های مخصوص، ادامه می‌دهد: بیشترین میزان محصول به کشورهای خارجی صادر می‌شود، در سال‌های گذشته کشاورزانی که با محدودیت منابع آبی روبه‌رو هستند از کشت‌های جایگزین و کم‌آب‌بر مانند زعفران، گل محمدی، زرشک و پسته استقبال خوبی کرده‌اند و با توجه به اینکه بهترین الگوی کشت، تولید محصول با توجه به طبیعت هر منطقه است، مناطقی از استان می‌تواند برای کشت زعفران بسیار مفید باشد.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تاکید می‌کند: پرداخت تسهیلات کم‌بهره برای تولید گیاهان دارویی به کشاورزان از سوی دولت می‌تواند نویدی برای توسعه بیشتر کشت این گیاهان به ویژه زعفران باشد که دارای ارزش افزوده بالایی است.
ایران با ظرفیت بالا در تولید زعفران می‌تواند منبع ارزآوری خوبی را فراهم کند، در سالی که به اسم رونق تولید با مشارکت مردم نام گرفته است می‌توان این ظرفیت را دو چندان فعال کرد و با همتی مضاعف در حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان گام برداشت تا ضمن افزایش برداشت این محصول قیمتی از صادرات خام آن به سایر کشورها و فروش به هر نامی به جز ایران جلوگیری شود.
کد خبر 745012