پیام خراسان- آیاتی چند از قرآن کریم به اهمیت شب قدر و نزول قرآن اختصاص دارد و مشخص‌ترین آن‌ها، آیات سوره مبارکه قدر است که بیان‌گر ویژگی‌ها و اهمیت آن است. در ادامه نگاهی اجمالی به تفاسیر بخش‌هایی از آیات سوره قدر خواهیم داشت:

آیات قرآن به خوبی مبین آن است که قرآن مجید در ماه رمضان نازل شده است؛ «شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن» و ظاهر این تعبیر آن است كه تمام قرآن در این ماه نازل گردید.

تفسیر نمونه درباره اولین آیه از سوره مبارکه قدر (انا انزلناه فى لیلة القدر) ذکر کرده که گرچه در این آیه صریحا نام قرآن ذكر نشده؛ ولى مسلم است كه ضمیر «انا انزلناه» به قرآن باز مى‌گردد و ابهام ظاهرى آن براى بیان عظمت و اهمیت آن است. تعبیر به «انـا انـزلنـاه» (مـا آن را نـازل كردیم) نیز اشاره دیگرى به عظمت این كتاب بـزرگ آسمانى است كه خداوند نزول آن را به خودش نسبت داده، مخصوصا با صیغه متكلم مع‌الغـیـر كـه مـفـهـوم جـمـعـى دارد و دلیـل بـر عـظـمـت اسـت. نـزول آن در شـب قـدر هـمـان شـبـى كـه مـقـدرات و سـرنـوشـت انـسـان‌ها تعیین مى‌شود، دلیل دیگرى بر سرنوشت‌ساز بودن این كتاب بزرگ آسمانى است. همچنین از ضمیمه كردن ایـن آیـه بـا آیه سوره بقره نتیجه‌گیرى مى‌شود كه شب قدر در ماه مبارک رمضان است؛ اما‌در این مورد که كدام شب است، از قرآن چیزى در این مورد استفاده نمى‌شود؛ ولى روایـات در این‌باره بحث فراوان كرده‌اند.

تفسیر نمونه با طرح سوالی در این مورد که از نظر تاریخى و هم از نظر ارتباط محتواى قـرآن بـا حـوادث زنـدگـى پـیغمبر اكرم(ص) مسلم است كه این كـتـاب آسـمـانـى بـه طـور تدریجى و در طـى 23 سـال نازل گردید و این امر چگونه با آیات فوق كه مى‌گوید در ماه رمضان و شب قدر نازل شده است سازگار خواهد بود، پاسخ داده است؟ پاسـخ ایـن سؤال، بـه گـونـه‌اى كـه بـسـیـارى از مـحـقـقـان گفته‌اند، ایـن اسـت كـه قـرآن داراى دو نزول بوده است؛ نـزول دفـعـى كه در یک شب تمام آن بر قلب پاک پیغمبر اكرم(ص) یـا بیـت‌المـعـمـور یـا از لوح مـحـفـوظ بـه آسـمـان دنـیـا نازل گردید و نزول تدریجى كه در طول بیست‌و‌سه سال دوران نبوت انجام گرفت.

در ادامه این تفسیر می‌خوانیم: درباره نازل شدن قـرآن در بعضى از آیات تعبیر بـه «انـزال» و در بعضى تـعـبـیر به «تنزیل» شده است و از پاره‌اى از متون لغت استفاده مى‌شود كه تنزیل معمولا در جایى گفته مى‌شود كه چیزى تدریجا نازل گردد، ولى «انـزال» مفهوم وسیع‌ترى دارد كـه نـزول دفعى را نیز شامل مى‌گردد. این تفاوت تعبیر كه در آیات قرآن آمده، مى‌تواند اشاره به دو نزول فوق باشد.

تفسیر نمونه همچنین درباره آیه «و ما ادراك ما لیلة القدر» بیان می‌کند که در این آیه براى بیان عظمت شب قدر مى‌فرماید: «تو چه مى‌دانى شب قدر چیست؟» و بلافاصله مى‌گوید: «شب قدر شبى است كه از هزار ماه بهتر است»: «لیلة القدر خیر من الف شهر». در ادامه تفسیر ذکر شده که ایـن تـعبیر نشان مى‌دهد عظمت این شب به قدرى است كه حتى پیغمبر اكرم(ص) بـا آن علم وسـیـع و گسترده‌اش قبل از نزول این آیات به آن واقف نبود.

تفسیر المیزان نیز درباره آیه«لیلة القدر خیر من الف شهر» می‌گوید: این جمله به طور اجمال آنچه را كه در جمله «و ما ادراك ما لیله القدر» بدان اشاره شده بود، یعنى عظمت آن شب را بیان مى‌كند، و مى‌فرماید: بدین جهت گفتیم آن شب مقامى ارجمند دارد كه از هزار ماه بهتر است و منظور از بهتر بودنش به طورى كه مفسرین تفسیر كرده‌اند، بهتر بودنش از حیث فضیلت عبادت است و مناسب با غرض قرآن هم همین معنا است. چون همه عنایت قرآن در این است كه مردم را به سوى خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده كند.

در تفسیر نور نیز در خصوص واژه «قدر» آمده است: کلمه«قدر» در قرآن، در چند معنا به کار رفته است: مقام و منزلت، تقدیر و سرنوشت و تنگی و سختی که دو معنای اول در مورد «لَیْلَهِ الْقَدْرِ» مناسب است؛ زیرا شب قدر، هم شب با منزلت و هم شب تقدیر و سرنوشت است. خداوند در شب قدر، امور یک سال را تقدیر می کند؛ چنان‌ که قرآن در جایی دیگر می‌فرماید: «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»؛ در آن شب، هر امر مهمّی، تعیین و تقدیر می‌شود. بنابراین، شب قدر منحصر به شب نزول قرآن و عصر پیامبر نیست؛ بلکه در هر رمضان، شب قدری هست که امور سال آینده تا شب قدر بعدی، اندازه‌گیری و مقدّر می‌شود.

در بخش دیگری از تفسیر نمونه ذکر شده که تقارن شب تقدیر بشر با شب نزول قرآن، شاید رمز آن باشد که سرنوشت بشر، وابسته به قرآن است. اگر پیرو قرآن باشد، سعادت و رستگاری و اگر دور از قرآن باشد، شقاوت و بدبختی برای او رقم می‌خورد.