چاپ

پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی فرض کنید شما در یک کشتی نشسته باشید که در میان اقیانوس عبور می‌کند و یا در بیابانی گسترده و بی‌پایان باشید که هیچ‌گونه علائمی در آن وجود ندارد، چطور می‌توانید محل دقیق خود را توصیف و تعیین کنید که با آن مشخصات بتوانند شما را پیدا کنند؟

این کار به عهده طول و عرض جغرافیایی است. به وسیله طول و عرض جغرافیایی هر نقطه از جهان را می‌توان پیدا کرد. مکانی را که از لحاظ موقعیت در نیم‌کره شمالی یا در نیم‌کره جنوبی قرار گرفته باشد، توسط طول و عرض جغرافیایی به دست می‌آوریم.
خطی که از وسط کره زمین به دور آن کشیده شده، «خط استوایی» نامیده می‌شود. این خط عرض جغرافیایی صفر دارد. حال اگر ما از این خط به جهت شمال خط استوا حرکت کنیم، ما در طرف عرض جغرافیایی شمالی قرار می‌گیریم و اگر به جهت جنوب این خط به پیش برویم در جهت عرض جغرافیایی جنوبی هستیم.
حال فرض کنید که خطوطی به فاصله‌های منظمی به موازات هم در شمال و جنوب خط استوا در پیرامون کره زمین کشیده شده باشند. این خطوط «مدارات زمین» نامیده می‌شود، زیرا این خطوط علاوه بر این‌که با یکدیگر موازی هستند، با خط استوا نیز موازی‌اند. فاصله‌های بین این خطوط بر حسب واحد طول اندازه‌گیری نمی‌شود، بلکه بر حسب درجه اندازه‌گیری می‌شود که در آن هر درجه 1/360 محیطِ دایره است.
در هر 15 درجه، خط عرض جغرافیایی دیگری نیز داریم. وقتی که به قطب شمال برسیم ما 90 درجه عرض جغرافیایی شمالی داریم. همچنین اگر به قطب جنوب برسیم 90 درجه عرض جغرافیایی جنوبی داریم.
حال اگر بخواهیم فاصله مشرق و مغرب را اندازه‌گیری کنیم از خطوطی استفاده می‌کنیم که «خطوط طول جغرافیایی» نامیده می‌شوند، اما مبدأ طول جغرافیایی کجاست؟
از گذشته چنین تصمیم گرفته شده که خطی که از شهر «گرینویچ» در کشور انگلستان می‌گذرد، به عنوان خط صفر یا مبدا طول جغرافیایی در نظر گرفته شود. این خطوط را «خطوط جغرافیایی» یا «نصف النهارات» می‌نامند، پس خطی که از گرینویچ بگذرد، «نصف النهار مبدا» است.
بنابراین، اگر به طرف شرق یا خاور این خط پیش برویم، در فاصله‌ای از «طول جغرافیایی خاوری» یا «طول جغرافیایی شرقی» هستیم. هم‌چنین اگر به طرف باختر به پیش برویم در فاصله‌ای از «طول جغرافیایی باختری» یا طول جغرافیایی غربی» هستیم.
هم‌چنین برای این‌که کار اندازه‌گیری دقیق‌تر باشد، هر درجه را به 60 دقیقه و هر دقیقه را نیز به 60 ثانیه تقسیم کرده‌اند.
از ترکیب طول و عرض جغرافیایی مکان هر نقطه بر روی کره زمین به دست می‌آید.
منبع: برگرفته از مجموعه کتاب‌های «باز هم بمن بگو چرا» اثر آرکدی لئوکوم، ترجمه دکتر سید محمد هاشمی؛ با کمی تغییر و اضافات.
انتهای پیام