چاپ

پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی مهمترین عامل پیشگیری از فرسودگی شغلی، حمایت مدیریتی است، بنابراین مدیران پرستاری باید شرایطی را فراهم کنند که پرستاران به ارائه مراقبت بیمار محوری ترغیب پیدا کنند.

مواجهه با مرگ، بیماران درحال مرگ و افراد مبتلا به بیماری‌های لاعلاج، پرستاران را در معرض استرس شغلی قابل توجهی قرار می‌دهد، فرسودگی شغلی مشخصه اصلی آن، استرس شغلی و نوعی واکنش تأخیری به عوامل تنش‌زای مزمن محل کار است.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد فرسودگی شغلی در کشورهای مختلف در پرستاران به وضوح دیده می‌شود. از عواملی همچون کنترل ناچیز پرستاران بر شغل خود، عدم استقلال شغلی کافی، مواجهه با کشمکش‌های بین فردی، عدم وجود حمایت کافی، مواجهه با مرگ و بیماران درحال مرگ، جابه جایی در بخش‌های مختلف بیمارستانی که دارای بیماران با نیازهای مراقبتی متنوع هستند، کمبود منابع ضروری و حجم بالای کار به عنوان شایع‌ترین عوامل استرس‌زا در محیط کار پرستاران یاد می‌شود». این پژوهش با عنوان «عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی در پرستاران» به بررسی عوامل استرس‌زای شغلی در محیط کار پرستاران پرداخته است.
در این پژوهش که توسط سید افشین شروفی، فوق دکترای سلامت سالمندی و منصور کریم زاده، دانشجوی کارشناسی ارشد مراقبت‌های ویژه پرستاری انجام شده، آمده است: «در کارکنان درمانی از جمله پرستاران افرادی هستند که در ارتباط نزدیک و تنگاتنگ با سایر مردم قرار دارند و دارای مسئولیت‌های خطیری در قبال سلامت و حیات انسان‌ها هستند، مواجهه با افراد رنجور و بیماری‌های لاعلاج و مرگ، شغل پرستاری را در رده‌ مشاغل پر استرس قرار می‌دهد. در تمام بخش‌های بیمارستان شاهد پرستارانی هستیم که در ابتدا دلسوز و علاقه‌مند بودند، اما پس از مدتی به دلیل مواجهه با دشواری‌ها و استرس‌های شغلی در محیط کار احساس خستگی کرده و حتی مایل هستند از کار خود کناره‌گیری کنند».
محققان دریافته‌اند: «دلایل بالا بودن فرسودگی شغلی در پرستاران را می‌توان ناشی از حجم کار زیاد، ساعات کاری زیاد، نیروی انسانی ناکافی، تماس مداوم با افراد بیمار، مواجهه با مرگ و میر آنها، شیفت‌های در گردش و وجود مشکلات ناشی از تعامل با سایر همکاران دانست. فرسودگی شغلی به عنوان مشخصه اصلی استرس شغلی نوعی واکنش تاخیری به عوامل مزمن تنش‌زا محل کار است که اثرات سوء متعددی بر فرد و سازمانی که وی در آن مشغول به کار است و همچنین در بلند مدت بر جامعه دارد».
در این پژوهش آمده است: «فرسودگی شغلی پرستار، بیشتر از هر عامل دیگری، روند بهبودی بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فرسودگی پرستاران موجب کاهش بازدهی پرستاران، تغییرات جسمی و رفتاری در آنها، کاهش کمیت و کیفیت خدمات ارائه شده به بیماران و به دنبال آن نارضایتی از خدمات پرستاری می‌شود. فرسودگی شغلی به وسیله خستگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش عملکرد شخصی مشخص می‌شود. خستگی هیجانی احساس زیر فشار قرار گرفتن و از میان رفتن منابع هیجانی در فرد است. مسخ شخصیت پاسخ منفی و سنگدلانه به اشخاصی است که معمولاً دریافت کنندگان خدمت از سوی فرد هستند و به برداشت منفی فرد از مددجویانش اشاره دارد».
مددجویان پرداخت کنندگان بهای فرسودگی شغلی پرستاران هستند
بر اساس اطلاعات این پژوهش: « بهای فرسودگی شغلی را در درجه اول مددجویان می‌پردازند، زیرا کیفیت مراقبت پرستاری کاهش یافته و در نتیجه رضایتمندی مددجویان نیز کاهش می‌یابد. زمانی که پرستاران احساس فرسودگی شغلی می‌کنند، مراقبت ضعیف‎تری ارائه می‌دهند که در نهایت موجب زیان سازمان می‌شود. در بررسی بخش‌های مختلف بیمارستانی، پرستاران بخش دیالیز بیشتر از سایر بخش‌ها عوامل خطرزای مستعدکننده فرسودگی شغلی را گزارش کردند. پرستاران بخش اورژانس دچار فرسودگی شغلی بیشتری در ابعاد خستگی هیجانی و مسخ شخصیت هستند. پرستاران بخش اورژانس علاوه بر تحمل فشارهای روانی و جسمانی، متحمل برخی از فشارهای خاص مانند فوریت زمانی و مواجهه با وضعیت بحرانی بیماران هستند که این مسأله به نوبه خود به ایجاد هیجانات منفی در آنان می‌انجامد».
در این پژوهش آمده است: «با وجود تمام موارد بالا، کفایت شخصی پرستاران بخش اورژانس نسبت به پرستاران سایر بخش‌ها بالاتر است، به این معنی که با وجود فشار کاری بالا، پرستاران بخش اورژانس از حس کارایی و تسلط بالایی برخوردار هستند. همچنین در بعد خستگی هیجانی، بعد از بخش اورژانس نمرات فرسودگی شغلی پرستاران بخش داخلی مردان و اتاق عمل بالاتر است. از جمله عواملی که پرستاران بخش داخلی مردان را در معرض استرس می‌دهد وضعیت بیماران این بخش است، زیرا بیماران بستری در بخش داخلی مردان به علت ماهیت مزمن بیماری خود دچار افسردگی و اضطراب بیشتری می‌شوند که این مسأله میزان آسیب پذیری پرستاران شاغل در این بخش‌ها را افزایش می‌دهد».
پرستارانی که بخش خود را شخصاً انتخاب می‌کنند دچار فرسودگی شغلی کمتری می‌شوند
محققان بر این باورند: «در پرستارانی که بخش محل کار خود را شخصا انتخاب می‌کنند فرسودگی شغلی کمتری مشاهده شده است. پرستاران بر حسب سابقه کار خود در بخش‌های مختلف بیمارستانی، تمایل به ادامه فعالیت در بخش‌هایی را دارند که در آنجا از تجربه بیشتری برخوردار هستند. شواهد نیز نشان می‌دهد این افراد از موفقیت و رضایت بیشتری در حرفه خود برخوردار هستند. میانگین سنی پرستاران دچار فرسودگی شغلی در بیشتر مطالعات انجام شده 39 تا 45 سال گزارش شده است که شاید به دلیل سابقه کار بالای این دسته از پرستاران و پذیرش مسئولیت بیشتر در زندگی شخصی و اجتماعی آنها باشد».
زنان بیش از مردان در خطر فرسودگی ‌شغلی قرار دارند
شروفی و کریم زاده با بیان اینکه «زنان بیش از مردان در خطر فرسودگی ‌شغلی قرار دارند»، اظهار کرده‌اند: «زنان در بعد تحلیل عاطفی آسیب پذیرتر هستند زیرا به نظر می‌رسد فشارهای مربوط به محیط کار و به ویژه تضادهای بین کار و خانواده، زنان را بیش از مردان در معرض تنیدگی روانی قرار می‌دهد. هنگامی که احساس مهم بودن در کار، داشتن انگیزه و انتظارات زیاد در محیط کار مثل پاداش و مزایا، برای پرستاران مرد با شکست مواجه شود، فرسودگی شغلی ایجاد می‌گردد».
محققان با اشاره به اینکه «در مطالعات مختلف ارتباطی میان تأهل و فرسودگی شغلی در پرستاران مشاهده نشده است، بیان کرده‌اند: « این عدم ارتباط به این دلیل است که وجود طولانی مدت مؤلفه‌های استرس‌زا در محیط کار یکی از عوامل اصلی بروز فرسودگی شغلی بوده و احتمالاً کمتر به زندگی شخصی افراد مرتبط است. مطالعات انجام شده اذعان می‌کنند که مردان و زنان متأهل به یک میزان در معرض خطر فرسودگی شغلی قرار دارند».
در این پژوهش آمده است: «پرستاران با سطح تحصیلات بالاتر دارای مسئولیت بیشتری در قبال حفظ جان بیماران و انجام صحیح و بدون خطای برنامه‌های درمانی نسبت به افراد با سطح تحصیلات پایینتر هستند که این مسأله خود باعث افزایش سطح خستگی هیجانی در این پرستاران می‌شود. در این مطالعات ثابت شد که شیفت‌های در گردش باعث ایجاد اختلال در تعادل چرخه‌ بیولوژیک بدن شده و به مرور زمان فرسودگی پرستاران را از طریق اختلال در چرخه‌های خواب و بیداری تشدید می‌کند».
رابطه خوب میان همکاران و ارتباط کافی با مسئولان نقشی حفاظتی در برابر فرسودگی شغلی پرستان دارد
محققان بر این باورند: «وجود رابطه خوب میان همکاران و ارتباط کافی با مسئولان نقش حفاظتی در برابر فرسودگی شغلی داشته و با میزان پایین‌تری از فرسودگی شغلی در کارکنان مرتبط است. مواجهه با بی‌حرمتی‌ و خشونت از طرف بیماران، همراهان آنان و سایر گروه‌های حرفه‌ای از جمله پزشکان و سایر پرستاران می‌تواند منجر به فرسودگی شغلی یا حتی بیزاری و تمایل به ترک شغل از سوی آنها شود. پیشرفت در حرفه پرستاری و به روز نمودن اطلاعات باعث کاهش احساس زوال شخصیت در پرستاران می‌شود و این حس را در آنها ایجاد می‌کند که در کار خود پیشرفت خواهند کرد و متعاقباً برداشت آنها را از شغل خود مثبت خواهد نمود».
محققان با اشاره به اینکه «تضادِنقش یکی از مهمترین عوامل فرسودگی شغلی است»، خاطر نشان کرده‌اند: «تضادِ نقش از عوامل پیشگویی کننده فرسودگی شغلی است که در ایجاد خستگی هیجانی و احساس عدم کفایت شخصی نقش قابل توجهی دارد. ارائه اطلاعات به پرستاران در مورد اهداف بیمارستان، کیفیت سرویس‌دهی، وضعیت بودجه و برطرف کردن مشکلات پرسنل می‌تواند میزان استرس پرستاران را کاهش دهد. اکثر مطالعات نشان داده که فرسودگی شغلی پرستاران ممکن است موجب افت رضایتمندی بیماران شود».
در این پژوهش آمده است: «روابط میان پزشک و پرستار موجب تغییر کیفیت خدمات می‌شود در صورتی که اگر روابط پزشک و پرستار همراه با مشارکت، برابری، اعتماد و احترام نباشد و پزشکان به پرستاران به عنوان افرادی بی ارزش و فاقد صلاحیت بنگرند، پرستاران نیز از شغل خود احساس ناخوشایندی داشته و به علت احساس حقارت نسبت به شغل و محیط کاری خود نمی‌توانند پیشرفت محسوسی در حرفه خود داشته باشند. مهمترین عامل پیشگیری از فرسودگی شغلی، حمایت مدیریتی عنوان شده است. بنابراین مدیران پرستاری باید شرایطی را فراهم کنند که پرستاران به ارائه مراقبت بیمار محوری ترغیب پیدا کنند و بدین ترتیب رضایتمندی بیماران را تضمین کنند».
بر اساس اطلاعات این پژوهش: «باتوجه به سطوح مختلف فرسودگی شغلی در پرستاران و عواقب آن لازم است با اتخاذ روش‌های تعدیل کننده و پیشگیرانه نسبت به رفع این پدیده اقدام نمود. استراتژی‌های مقابله‌ای جهت تقلیل و کنترل عوامل تنش‌زای شغلی شامل اختصاص درصدی از بودجه رفاهی به کادر پرستاری، افزایش طرح کارانه پرستاران، ایجاد باشگاه‌های ورزشی و تفریحات سالم، تامین نیروی انسانی، تجدید نظر در شرح وظایف رده‌های مختلف پرستاری، حمایت معنوی مدیران از پرسنل پرستاری، برگزاری منظم جلسات گفت‌وگو میان مدیران و کارکنان، آموزش مهارت‌های مشکل‌گشایی، افزایش حقوق و مزایا، مشارکت پرستاران در تصمیم‌گیری‌های حرفه‌ای و سازمانی و آموزش ضمن خدمت پرستاران می‌شود».
این پژوهش در دوره سوم، دومین شماره مجله تعالی بالینی در تابستان 1394 منتشر شده است.
انتهای پیام