چاپ

پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی تجمع شوری در خاک، به دلیل آبیاری نامناسب در مناطق خشک و نیمه خشک بر تولید محصولات غذایی و علوفه‌ای تأثیر منفی گذاشته است، بنابراین استقرار یک سیستم کشاورزی مناسب برای کنترل بیابان‌زایی و ایجاد کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک ضروری است.

با توجه به اینکه شوری و خشکی آب و خاک در کشور ما به عنوان یک مشکل جدی مطرح است و هر روز بر وسعت و اهمیت آن نیز افزوده می‌شود و از آنجایی که در شرایط سخت محیطی، تعداد نسبتاً محدودی از گیاهان می‌توانند به زندگی ادامه دهند؛ بنابراین بررسی و معرفی گونه‌های شورزی با توجه به اقلیم کشورمان ضروری به نظر می‌رسد. به همین منظور ایسنا قصد دارد به معرفی تعدادی از این گونه‌ها منطبق با شرایط آب و هوایی کشور یا استان خراسان بپردازد.
یکی از گیاهان مقاوم به شوری و سازگار با شرایط آب و هوایی کشور که در خراسان کشت می‌شود کوشیا است. با استفاده از پژوهش‌های انجام شده در خصوص این گیاه که در حوزه دارویی و صنعتی می‌تواند بازار مناسبی در داخل و خارج کشور داشته باشد، به معرفی آن می‌پردازیم.
در این پژوهش آمده است:«طبق گزارش مونس و همکاران (2008) یک سوم از زمین‌های دنیا در مناطق خشک و نیمه خشک همراه با شوری قرار گرفته‎اند و تخمین زده می‌شود سالانه 6 میلیون هکتار از زمین‌های زراعی به خاطر بیابانی شدن از چرخه تولید خارج شوند. تجمع شوری در خاک به دلیل آبیاری نامناسب در مناطق خشک و نیمه خشک بر تولید محصولات غذایی و علوفه ای تأثیر منفی گذاشته است. بنابراین استقرار یک سیستم کشاورزی مناسب برای کنترل بیابان‌زایی و ایجاد کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک ضروری است. برای تضمین تولید در مناطق شور و خشک، کاشت گونه‌هایی با آستانه تحمل شوری و خشکی بالا و کاهش کم عملکرد در شرایط کم آب و شور ضروری به نظر می‌رسد».
محققان دریافته‌اند: «رنجبر و همکاران (2017) بیان داشتند کشاورزی شورزیست در مناطقی با محدودیت منابع آب شیرین و وجود آب‌های شور در کشور، ضروری به شمار آمده و باید توجه بیشتری به خود جلب کند. کشاورزی شورزیست بهره‌برداری از منابع آب و خاک شور برای تولید محصولات زراعی و باغی است که متخصصان را برای پرورش گیاهان شورزی با هدف تولید علوفه و روغن، موارد صنعتی، بهداشتی و دارویی یا اصلاح آن‌ها سوق می‌دهد».
بر اساس این پژوهش: «کشاورزی و دامپروری در مناطقی با محدودیت‌های تولید (مناطق خشک، نیمه خشک و شور) همواره همراه هم بوده است، بنابراین تهیه علوفه برای دام‌ها یکی از دغدغه‌های اصلی کشاورزان این مناطق است. از آنجایی که بر اساس تحقیقات صورت گرفته، یونجه در شرایط شوری رشد ضعیفی دارد، نیاز بوده تا جایگزین برای آن در نظر گرفته شود. یکی از این گیاهان متحمل به خشکی و شوری کوشیا است».
کوشیا تحمل بالایی نسبت به خاک‌های شور و قلیایی دارد و به خاک‌های اسیدی مقاوم است
در این مقاله آمده است:«به گزارش فریسن و همکارن (2009) کوشیا Koshia Scoparia L.) ( گیاهی یک ساله، مقاوم به شوری و خشکی بوده و از خانواده کنوپودیاسه (اسفناجیان) است که دامنه گسترش آن وسیع و تحمل بالایی با دماها و اقلیم‌های متفاوت دارد. کوشیا تحمل بالایی نسبت به خاک‌های شور و قلیایی دارد و همچنین به خاک‌های اسیدی مقاوم است و در خاک‌های دارای آلومینیوم و منیزیوم نیز رشد می‌کند».
محققان دریافته‌اند: «کوشیا دارای یک سیستم ریشه‌ای راست و دوک مانند است که از چندین ریشه اصلی، با تعداد زیادی ریشه‌های ثانویه تشیکل شده است. کوشیا از نظر شکلی بسیار متغیر است و ارتفاع آن بسته به شرایط رشدی ممکن است از 15 سانتیمتر تا بیش از 2 متر تغییر کند و هنگامی که درخاک‌های مرطوب و بارور استقرار یابد، تا ارتفاع بیش از 3 متر رشد می‌کند. طبق گزارش صالحی و همکاران (1390) این گیاه قادر است بسته به زیست توده تولیدی، هر سال 200 تا 300 کیلوگرم نمک در هکتار را از خاک خارج کند. این شور زیست اختیاری گونه‌ای پیشرو در نواحی خشک و نیمه خشک است و در ایران دارای توده‌های بیرجند، بروجرد، سبزوار، اصفهان و ارومیه است و در یک توده نیز دارای تنوع زیادی از لحاظ میزان پربرگی است».
در این مقاله آمده است: «کوشیا به آفات حشره‌ای از جمله ملخ‌ها مقاوم است و تاکنون بر روی این گیاه در ایران آفات و عوامل بیماری‌زا مشاهده نشده‌ است. در مرحله گل‌دهی در کشت تابستانه در استان گلستان جمعیت بالایی از یک گونه کفشدوزک با نام علمی (Bulaea lichatschovi) دیده شده است. البته این نوع کفشدوزک از نوع نادر کفشدوزک‌هایی هستند از گرده گل خانواده اسفناجیان تغذیه می‌کنند».
کوشیا در مقایسه با سایر گونه‌های شوردوست، دارای ارزش غذایی و هضمی بهتری برای نشخوارکنندگان است
محققان دریافته‌اند: «ریاسی و همکاران (2009) آزمایش تغذیه‌ای روی تعدادی از گیاهان شوردوست انجام دادند و گزارش کردند که کوشیا در مقایسه با سایر گونه‌های شوردوست مورد آزمایش، دارای ارزش غذایی و هضمی بهتری برای نشخوارکنندگان است. جامی الحمدی و کافی (2008) نشان دادند که علاوه بر این رشد رویشی سریع کوشیا در شرایط تنش‌های شوری، خشکی و گرما آن را به گزینه ای بسیار با ارزش برای تولید علوفه در مناطق گرم و خشک تبدیل کرده است».
بر اساس پژوهش‌های انجام شده: «دیکی و جمیز (1983) بیان داشتند که، با وجود ویژگی‌های مثبت علوفه‌ای کوشیا این گیاه دارای مقداری مواد ضد تغذیه‌ای از جمله ساپونین‌ها، آلکالوئیدها، اگزالات و نیترات‌ها است که تمامی این مواد در طی تنش خشکی و مرحله رسیدگی بذر افزایش می‌یابند .به همین دلیل میر و همکاران (1991 ) توصیه نموده‌اند که هنگامی که کوشیا به عنوان علوفه مصرف می‌شود احتیاط لازم باید صورت گیرد و کوشیا بیشتر از 50 درصد در جیره غذایی اعمال نشود».
محققان به این نتیجه رسیده‌اند: «به گزارش ضیایی و همکاران (1387) این گیاه با توجه به شرایط آب و هوایی وتاریخ کشت می‎تواند چندین چین داشته باشد. بین دو چین برداشت شده، چین اول خوش خوراک است و ارزش تغذیه‌ای بالایی دارد. برای رشد مجدد گیاه، باید محصول از 15 سانتی متری سطح زمین برداشت شود».
کوشیا قادراست در حدود 30 تا 35 تن در هکتار علوفه تر تولید کند
بر اساس این پژوهش: «گزارش کافی و همکاران (2010) نشان داده که کوشیا قادراست در حدود 30 تا 35 تن در هکتار علوفه تر و 11 تا 14 تن در هکتار زیست توده خشک در شرایط خراسان تولید کند».
در این مقاله آمده است: «کوشیا در ژاپن به منظور طراحی فضای سبز و در کانـادا بـه عنـوان علوفـه بیش از 50 سال است که توسط کشاورزان مورد بهره برداری قرار می‌گیرد. ایـن گیـاه در حال حاضر در استان‌های خراسان (سبزوار) و استان لرستان کشت مـی‌شـود و بیـشتر بـه عنوان جارو مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد».
کوشیا حـاوی بسیاری از اسیدهای چرب ضـروری و قابـل رقابـت بـا دانه‌های روغنی متداول مانند کلزا و آفتابگردان اسـت
محققان معتقدند: «ذکر این نکته به افزایش تحقیقات درمورد کشت کوشیا و توجه به آن کمک می نماید، به گزارش سلیمانی و همکاران (1378) از جمله خصوصیات قابل توجه کوشیا عملکرد بذر آن است که معادل 1500 تا 2900 کیلوگرم است. وبر و همکاران (2007) نشان دادند که روغنی بودن دانه‌های کوشیا می‌تواند موجب افزایش تمایل کشاورزان به کشت این گیاه در مناطق دارای منابع آبی نامتعـارف شـود. درصـد روغن در کوشیا تا 11 درصد توسط محققان گزارش شده اسـت. نتایج بررسی روغن گیاهان شور زیست نشـان داد کـه نـه تنهـا عوامل نامطلوب در روغن ایـن گیاهـان موجـود نیسـت بلکـه حـاوی بسیاری از اسیدهای چرب ضـروری هستند کـه قابـل رقابـت بـا دانه‌های روغنی متداول مانند کلزا و آفتابگردان اسـت».
با توجه به کمبود علوفه در ایران و نیاز شدید به علوفه در دامداری‌ها ومحدود بودن منابع آب شیرین، لازم است گیاهان جدید و سازگار با شرایط آب و هوایی کشور و مقاوم به آبیاری با آب شور شناسایی و معرفی شوند لذا با توجه به هالوفیت بودن و مقاومت بالای کوشیا نسبت به تنش خشکی اینطور به نظر می‌رسد که این گیاه می‌تواند مکمل غذایی مفیدی برای دام در مناطق خشک و نیمه خشک باشد.
منابع:
*بناکار، م.ح و دیگران. (1397). « تأثیر روش‌های مختلف کاشت بر شوری خاک، عملکرد ریشه و کارایی مصرف آب روناس (Rubia tinctorum L.) در شرایط شور استان یزد». مجله تنش‌های محیطی در علوم زراعی . شماره 4 . صص 991-981.
*صالحی،م و بناکار م.ح. (1396). «تولید علوفه با منابع آب بسیار شور. سـازمـان تحقیقـات، آمـوزش و تـرویـج کشـاورزی» .ص 88.
*ضیائی، س. م و دیگران. (1387). «اثر تراکم بوته و تعدادچین بر عملکرد و اجزای عملکرد علوفه و دانه کوشیا (Kochia scoparia L. Schrad) تحت شرایط آبیاری با آب شور». مجله پژوهش‌های زراعی ایران، شماره 2. صص:342-335.
*معصومی و دیگران . (1396). «بررسی امکان تولید علوفه در دو توده کوشیا(.Bassia scoparia L)با کاهش مصرف آب در شرایط شور». نشریه تولید گیاهان زراعی . شماره 1 .صص :19-1.
*موسوی فر، ا و دیگران. (1398). «تعیین ارزش غذایی علوفه کوشیا (.Kochia scoparia L) تحت شرایط شوری و کم آبیاری». مجله بوم شناسی کشاورزی .شماره 2 .صص:634-619.
*نباتی، ج و دیگران. (1390). «بررسی تولید روغن و زیست توده در کشاورزی شور زیست توسط کوشیا (Kochia scoparia)». نشریه پژوهش‌های زراعی ایران. شماره 4. صص: 622-615.
*نباتی ،ج و دیگران. (1392). «مطالعه ارزش غذایی گیاه شورزیست کوشیا (Kochia scoparia) در شرایط تنش شوری». مجله تنش های محیطی در علوم زراعی شماره 6. صص 136-123.
*نباتی و دیگران . (1391). «بررسی تأثیر تنش شوری در مراحل مختلف رشدی بر خصوصیات کمی و کیفی علوفه کوشیا». مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی .شماره 2 .صص : 128-111.
انتهای پیام