چاپ

پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی گفت: در شرایط سوگ رفتار اشتباه والدین باعث می‌شود کودک وضعیت پرفشار و اذیت‌کننده‌ای را تجربه کند.

زهره سپهری شاملو در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص نحوه رفتار با کودکان در شرایط از دست دادن عزیزان‌شان اظهار کرد: ما در متغیرهایی مانند مرگ، بیماری‌های جدی، ورشکستگی، طلاق و ... نیاز به تاب‌آوری بیشتری داریم، زیرا این عوامل بر روان انسان فشار زیادی وارد می‌کند. تاب‌آوری باعث می‌شود تا از آسیب جان سالم به در ببریم. تاب‌آوری در سن‌های مختلف متفاوت است. میزان تاب‌آوری افراد میانسال به دلیل گذراندن شرایط سخت زندگی و داشتن تجربه بالا است و آنها در این زمینه موفق‌تر هستند.
وی با اشاره به اینکه در تجربه تاب‌آوری کودکان، والدین نقش مهمی دارند، ادامه داد: مهمترین عامل تجربه تاب‌آوری در کودکان، بزرگ‌سال‌ها یا مراقبین اصلی آن‌ها هستند. کودک حتی با چند قدم فاصله از والدین خود دچار برآشفتگی می‌شود. هرچه سن کودک کمتر باشد برآشفتگی شدیدتر است و اگر والدین نیز با اضطراب و سراسیمه به سمت کودک بیایند و به او بگویند که از گم‌شدن کودک حالشان خوب نبوده، ممکن است کودک برای دفعات بعد با کوچکترین فاصله از والدین، حملات پر فشار اضطراب را تجربه کند، در چنین شرایطی والدین باید به خود مسلط باشند تا کودک احساس امنیت کند.
نقش پراهمیت والدین در شکل‌گیری تاب‌آوری کودکان
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی بیان کرد: بنابراین در شکل‌گیری تاب‌آوری کودکان، والدین نقش پراهمیت و تعیین‌کننده‌ای برای حل و هضم تجربه سوگ دارند. باید به والدین توصیه کنیم که روی خود تمرکز بیشتری داشته و در این مواقع بغض و گریه به موقع و برگشت به زندگی و سرکار خود را مد نظر قرار دهند تا زمانی که کودک آنها را می‌بیند با خود بگوید مامان و بابا دلتنگ هستند، اما روال عادی زندگی خود را دارند. رعایت این نکات می‌تواند عملیاتی و کمک‌دهنده برای کودک باشد.
وی در خصوص فشارهای ناشی از تجربه سوگ که برای کودکان ایجاد می‌شود و راه‌حل‌های آن، بیان کرد: خبرهای ابتلا به ویروس کرونا و سپس فوت عزیزان‌ برای همه اعضای خانواده پرفشار است. در این شرایط حضور در خاک‌سپاری و امکان برگزاری مراسم برای عزیزمان وجود ندارد.
سپهری ادامه داد: معمولا در مراسم سوگواری که همه در حال گریه هستند خانواده‌ها به یکدیگر سفارش می‌کنند کودک را به آن‌جا نیاورند. فکر کنید همه عزاداری کرده‌اند و وقتی کودک برمی‌گردد، جای خالی فرد از دست رفته را می‌بیند و وقتی بغضش می‌خواهد بالا بیاید هماهنگ با اعضای خانواده نیست. در واقع خانواده تخلیه هیجانی را داشته‌ است و کودک خیر. از طرفی وقتی کودک می‌آید خانواده سعی می‌کنند مدلی رفتارکنند که انگار اتفاقی نیفتاده است، این تجربه‌ها برای کودک بسیار پرفشارتر و خیلی اذیت‌کننده است.
جملات اشتباه والدین به کودک در مورد مرگ عزیزان
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی تاکید کرد: بسیار مهم است در مورد فرد از دست رفته به زبان ساده با کودک صحبت کنیم و از جملاتی مانند او رفته سفر، برمی‌گردد، در بیمارستان است و نظیر این‌ها به هیچ عنوان استفاده نشود، زیرا کودک در تمام مدت منتظر خواهد بود. ما می‌توانیم از اتفاقات و فوت یکی از اعضای فامیل مثال بزنیم و یا اینکه به کودک بگوییم او دیگر در بین ما نیست، او نمی‌تواند چشمانش را باز کند یا او نمی‌تواند نفس بکشد، استفاده کنیم. و برای فرزندان 11 سال به بالا می‌توانیم شرایط را توضیح دهیم. بنابراین از متغیرهای فیزیولوژی به زبان کودک یا متغیرهای تجربی که خود کودک شاهد آن بوده استفاده کنیم.
وی تاکید کرد: بسیار مهم است که در گفت‌وگو با کودک، فرد به خودش تسلط داشته باشد. پریشان نبودن کمک می‌کند که فرد اطلاعاتی را که به کودک می‌دهد واضح‌تر منتقل کند. گریه در حضور کودک مسئله‌ای ندارد. اگر در خانواده‌ای هستیم که کودک با اعتقادات مذهبی بزرگ شده است، می‌توانیم به او بگوییم او پیش خدا است، او در دنیای دیگری زندگی می‌کند که از اینجا بهتر است، گفتن صحبت‌های این چنینی کمک می‌کند تا کودک درک تدریجی از نبود این عزیز از دست رفته را گام‌به‌گام در زمان و محیط تجربه کند و از آن حالت انکار جدی خارج شود.
سپهری با اشاره به اینکه با گفتن این صحبت‌ها انتظار نداشته باشیم تا کودک سریعا حالش بهبود پیداکند، خاطرنشان کرد: وقتی با کودک صحبت می‌کنید انتظار نداشته باشد که کودک همه این مواردی که گفتید متوجه شود و به شرایط عادی بازگردد. قطعا کودک مراحل مختلفی از سوگ را تجربه می‌کند و انکار از موارد طبیعی است. ممکن است بعد از صحبت با کودک او عادی رفتار کند و به دنبال بازی و کار خود برود، اما ممکن است، فردا دوباره آغاز به پرسیدن سوال‌های جدید و جدی کند؛ مانند اینکه ما کی قرار است پیش او برویم، او چرا رفت، چرا من به جای او نرفتم و سوالات این چنینی.
به کودک اطمینان دهید که مراقب خود هستید تا بتوانید مراقب او باشید
این رواشناس افزود: به والدین توصیه می‌کنیم به احساسات نهفته در این سوال‌ها توجه کنند؛ به عنوان مثال وقتی کودک می‌گوید چرا او رفته، چرا من به جای او نرفتم، در پاسخ به کودک بگویید دلتنگ او هستی، من نیز مانند تو دلتنگم. ازاو بخواهید با هم به عکس‌های او نگاه کنید، برای عزیز از دست رفته نماز و قرآن بخوانید. وقتی کودک یکی از والدینش را از دست می‌دهد به شدت نگران از دست دادن والد دیگر خود می‌شود. والد بازمانده توجه داشته باشد که از تاکیدهایی مانند من اصلا نمی‌میرم و من همیشه کنار تو خواهم ماند به هیچ عنوان استفاده نکند. همیشه به او اطمینان دهید که مراقب خود هستید تا بتوانید مراقب او باشید و به سمت پاسخ هایی بروید که می‌توانید عملیاتی کنید.
برای کودک شرایطی فراهم کنیم که این روزها حال بهتری داشته باشد
وی در خصوص اینکه چه کارهای باید انجام دهیم تا کودک این روزها حال بهتری داشته باشد، تصریح کرد: مهم‌ترین کاری که می‌توان برای کودک خود انجام دهیم بازی کردن با اوست. اجازه دهیم کودک بازی را انتخاب کند و در بازی از او بخواهید تا صحبت کند، متخصصان روان‌شناسی مدت زمان بازی با کودک را بین 30 تا 45 دقیقه در نظر گرفته‌اند. همچنین به او کمک کنید در مورد احساساتش برای دوستان و فامیل خود صحبت کند و حتی برای این گفت‌وگو به او دیالوگ دهد تا بتواند در مورد خاطرات خود با عزیز از دست رفته‌اش صحبت کند.
سپهری ادامه داد: برای کودک دفترچه‌ای درست کنید تا عکس‌های خودش با فرد از دست رفته را در آن نگه‌داری کند یا در نوشتن نامه به کودک کمک کنید. فهرستی از کارهایی که باعث خوب شدن حال او در مواقع دلتنگی و ناراحتی می‌شود، آماده کنید. انجام این امور به کودک کمک می‌کند تا این فرآیند را بهتر بتواند پشت سر بگذارد. برای کودک در مورد روز تشییع جنازه و اینکه به دلیل شرایط کنونی نمی‌تواند در آن‌جا حضور داشته باشد توضیح دهید و از او بخواهید اگر دوست دارد برای فرد از دست رفته نامه بنویسد یا نقاشی بکشد و کسی که قرار است در مراسم باشد نامه یا نقاشی او را با خودش ببرد.
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی تاکید کرد: من پیشنهاد می‌دهم در این شرایط که مراسم سوگواری اتفاق نمی‌افتد خانواده داغ‌دار با فامیل و دوستان خودگروه‌هایی در فضای مجازی تشکیل بدهند. در آن گروه از خوبی‌ها و خاطرات فرد فوت شده صحبت شود و از او عکس بگذارند، کودک نیز این موارد را ببیند و بداند که عزیز از دست رفته برای همه مهم بوده است. توصیه دیگر این است که در گوشه‌ای از منزل وسایل یا عکسی از این عزیز را قرار دهید و برای این‌کار از کودک کمک بخواهید، اما دقت داشته باشید که در این امر زیاده‌روی نکنید و قسمتی که برای این کار در نظر می‌گیرید نزدیک اتاق خواب نباشد.
سپهری ادامه داد: در صورتی که والدین یا کسی که از کودک مراقبت می‌کند شرایط روحی خوبی ندارد و نمی‌تواند مراقب او باشد، سعی کنند از یک فرد خاص و قابل اطمینان که کودک با او رابطه خوبی دارد، کمک بگیرند و شخصی که از کودک مراقبت می‌کند عوض نشود. در این شرایط به هیچ عنوان کودک را از این خانه به آن خانه نبرید، زیرا کودک آسیب بیشتری می‌بیند. همچنین برای جمع کردن وسایل فرد فوت شده ازکودک کمک بگیرید و همه نشانه‌ها را یکباره جمع نکنید، زیرا یک سوگ حل نشده برای کودک باقی می‌ماند.
مراحل سوگ برای نوجوانان نگران کننده نیست
وی با اشاره به اینکه سوگ برای نوجوانان نگران‌کننده نیست، بیان کرد: طی کردن مراحل سوگ برای نوجوانان نگران کننده نیست مگر اینکه والد بازمانده رابطه خوبی با نوجوان نداشته باشد و نوجوان نتواند به او اطمینان کند، در این مواقع توصیه ما این است که در این روزها برای بهبود رابطه خود با یکدیگر از مشاور و روانشناس کمک بگیرید، از گفتن جملات کلیشه‌ای که باعث سانسور شدن هیجانات فرزند می‌شود پرهیز شود. از به کاربردن صحبت‌های این چنینی که اگر گریه کنی او ناراحت می‌شود یا تو بزرگ هستی و نباید این کارها را انجام دهی نیز پرهیز کنید.
کودکان زیر 7 سال درک دقیقی از مرگ ندارند
این روانشناس گفت: باور روانشناسان کودک آن است که کودکان زیر 7 سال معمولا درک دقیقی از مرگ و اینکه فردی فوت کرده است و باز نمی‌گردد، ندارند، بنابراین بعد از شنیدن خبر مرگ واکنش‌های خاصی از خود نشان نمی‌دهند، کودکان 7 سال و نزدیک به این سن این شرایط را می‌فهمند و واضح‌تر می‌توانیم در مورد این موضوع با او صحبت کنیم. همچنین اعضای خانواده که با کودک رابطه خوبی دارند از خود و دلتنگی‌ها با کودک صحبت کنند و این امری مهم است، زیرا فرزند مطمئن می‌شود که فقط او نیست که دلتنگ است و دیگران نیز دلتنگ عزیز از دست رفته هستند.
وی در خصوص نشانه‌های سوگ طبیعی و غیرطبیعی در کودکان افزود: کودکان 7 تا 12 سال ساعتی را به صحبت و بیان احساسات و دلتنگی خود از فرد متوفی می‌پردازند، سپس به جمع دوستان برمی‌گردنند و فعالیتی را شروع می‌کنند. مهم این است که بدانیم کودکان نیز مانند بزرگسالان برای رسیدن به شرایط عادی نیاز به زمان دارند. به همین دلیل اگر کودک در این مدت در کنار خانواده و شاهد عزاداری، دلتنگی و سوگ آن‌ها باشد، به او خیلی کمک می‌کند، اما اگر خانواده بهم ریخته باشد و حال عزاداری آن به‌گونه‌ای باشد که به آن‌ها کمک نکند قطعا این نگرانی را به شکل نابهنجاری‌های رفتاری در کودک خواهیم داد. کودک در این شرایط به شدت پرخاشگر، بهانه‌گیر، بدخلق و دچار شب‌ادراری می‌شود.
صحبت با کودکان درونگرا سخت‌تر از کودکان برونگرا است
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه فردوسی در خصوص کودکان درونگرا و برونگرا افزود: خواب کودکان درونگرا در این شرایط دچار اختلال می‌شود، تنهایی را بیشتر دوست دارند و همیشه گوشه‌ای از خانه را برای خود در نظر می‌گیرند. این موارد گفته شده کاملا طبیعی است و برای بهبود آن کودک به 6 ماه زمان نیاز دارد. در این راستا هرچه توانایی کودک برای پیدا کردن حس‌ها، گفت‌وگو در مورد فرد از دست رفته و پیدا کردن راه‌حل به رسمیت شناخته شود کودک راحت تر از این مراحل عبور می‌کند. صحبت با کودکان درونگرا سخت است، اما از نشانه‌های سلامت این است که کم‌کم شرایط برای کودک آسان‌ می‌شود، خاطرات را به یاد می‌آورد و علاقه‌اش به کارهای روزانه بیشتر می‌شود. بیشتر علائم کودکان برونگرا اضطراب است که به تدریج این علائم کاسته می‌شود.
انتهای پیام