چاپ

پیام خراسان - ایسنا/خراسان رضوی دولت و جامعه فئودالی در تاریخ ایران کی و چگونه آغاز شد و چه تحولاتی را رقم زد؟ دگرگونی‌ها در تاریخ ایران نتیجه قدرت‌های فئودالی و دوره‌هایی است که بازتاب عملکرد فئودال‌ها و زمین داران بزرگ بوده و این وضعیت تا دوران قاجار و پهلوی و اصلاحات ارضی ادامه داشت.

کتاب «مقاومت شکننده» اثر جان فوران کتابی در خصوص تحولات تاریخ ایران از روی کارآمدن صفویه تا جنبش‌های قرن بیستم است که در تلاش بوده ایران را در دوره‌ها و چالش‌های مختلف به تصویر کشیده و به صورت جامع این تحولات و دگرگونی‌ها را تحلیل کند.
جان فوران در کتابش در ابتدا دولت و جامعه فئودالی در ایران را به شیوه تولید و ماتریالیزم تاریخی تقسیم می‌کند و سپس به تعریف هر یک می‌پردازد که شیوه تولید در چارچوب بحث‌هایی است که در دولت مطرح می‌شود و نحوه معیشت مردم را تشکیل می‌دهد، اینکه این معیشت به چه صورت و از چه طریقی بدست می آید و این مسئله را عامل تعیین کننده در افکار مردم و یک اندیشه قدیمی می پندارد، همچین ماتریالیزم تاریخی یک نوع فلسفه تاریخی است که از ویژگی‌های آن می توان به تکامل و جهان شمولی اشاره کرد که همه جوامع این دوره‌ها را گذرانده‌اند و می توان گفت این دیدگاه بیشتر دیدگاهی غربی به شمار می رود.
کتاب مقاومت شکننده به این موضوع اشاره می کند که ماتریالیزم تاریخی مارکس همه جوانب چند دوره را پشت سر گذاشته است که این دوره های عبارتند از 1- دوران اشتراک اولیه(کمون اولیه) 2- دوره برده داری و بردگان 3- دوره فئودال (زمین دار/دهقان) 4- دوره سرمایه داران(سرمایه دار/کارگر) 5- دوره سوسیالیسم(مالکیت اشتراکی) .
جان فوران در این کتاب به توضیح جامعه فئودالی می پردازد و اشاره می کند که جامعه فئودالی در اصل همان شیوه تولید است، به این دلیل که شیوه فئودالی مناسباتی است که در جریان تولید کالاهای مادی ایجاد می شود و مردم در جریان این چهارچوب هم معاش و هم روش‌های فکری و زیست خود را تعیین می کنند، همچنین بسته به شیوه تولید، افکار، زندگی، هنر و همه مناسبات سیاسی و اقتصادی نیز تغییر می کند.
او در این کتاب خاطرنشان می‌کند که دولت فئودالی با دولت‌های جدید فرق دارد و دلیل این تغییرات در لایه‌های زیرین اقتصادی و شیوه تولید است.
جان فوران در این کتاب ایران قبل از مشروطه را برسی می کند که جهان شمولی ماتریالیزم تاریخی را پذیرفته است و دارای جامعه‌ای فئودالی بوده و بر اساس این دیدگاه می توان گفت که در ایران نیز ادوار مختلف ماتریالیزم تاریخی وجود داشته است، از دوران هخامنشی وارد مرحله برده داری و از دوره ساسانی وارد مرحله فئودالیسم می شود.
کتاب مقاومت شکننده به این موضوع مهم می‌پردازد که وقتی ایران توسط مسلمانان فتح شد، ابتدا یک سرزمین مفتوحه فرض می‌شد و با توجه به اینکه بخش اعظمی از ایران با جنگ توسط مسلمانان فتح شد، مالکیت زمین‌ها به مسلمانان تعلق گرفت و مدتی مالکیت خصوصی به شدت تضعیف شد و فقط بخش‌هایی که مالکیت مسلمانان را پذیرفته بودند مالکیت خصوصی را بدست آوردند و افرادی که به جنگ می پرداختند نه تنها مالکیت خصوصی بلکه آزادی خود را نیز از دست دادند.
در مقاومت شکننده یادآور شده است که از زمان سلجوقیان، فئودالیسم دوباره در ایران رواج پیدا می‌کند و به دلیل حمله‌های پی در پی مغول به ایران باز این مالکیت خصوصی دچار آسیب‌هایی می‌شود و در دولت صفویه، دولت به احیای فئودالیسم از طریق اقطاع می‌پردازد و این شیوه را در ایران رایج می‌کند (اقطاع قطعه زمین‌هایی بود که به فرماندهان نظامی داده می‌شد برای بهره برداری از آن‌ها) و این مالکیت خصوصی در زمان قاجار با افت و خیزهایی همراه بود.
جان فوران در این کتاب این مسئله مهم را تحلیل می کند که در ایران دولت مرکزی مقتدری وجود نداشته و علاوه بر آن پراکندگی قدرت دیده می‌شود و قدرت در دست ایلات و زمین داران بوده، در نتیجه مواجه ایران با غرب، تجارت با غرب و مواجهات سرمایه داری با غرب افزایش پیدا کرده و سرانجام انقلاب مشروطه به وجود آمده است، همچنین در دوره‌هایی از ایران با تمرکز قدرت آن هم صرفا در سیاست مواجه هستیم اما مدت زمان آن کم بوده و در تلاش برای ساختن دولت مرکزی بودند که این تلاش های نیز موفق نبوده و همین تفاوت ایران با اروپا است.
انتهای پیام