چاپ

پیام خراسان - برقراری تعادل میان توسعه و محیط زیست با مدیریت نظام بهره‌برداری از طبیعت که مبنای توسعه پایدار است، همواره به‌عنوان تقاطع و محل تلاقی و منازعه جامعه، اقتصاد و محیط زیست بوده و خواهد بود.
نگرش نوین در این راستا، بهره‌مندی پایدار از منابع طبیعی، حفاظت محیط زیست و مصرف اقتصادی منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر است ولی سؤال کلیدی این است این نقشه مسیر آینده، آیا کاهش کمی و کیفی تاریخی منابعی را که ما امروز وارث آن هستیم جبران خواهد کرد؟ کاهش تنوع زیستی، نابودی کاهش سطح جنگل‌ها و مراتع، تشدید بیابان‌زایی، بحران آب و خاک، تغییر اقلیم، فزایندگی آلاینده‌های زیست محیطی، بهره‌وری بی‌رویه و عدم برخورد علمی و بوم‌شناسانه مبتنی بر دانش برای حل مسائلی این‌چنینی از چالش‌های پیش روی ماست.
امروزه برنامه‌ریزی جنگل با نگاه مدیریت پایدار برای مدیریت منابع و اراضی جنگلی با نگاه اکولوژیکی به منظور دستیابی به زیست بومی با تولیدات و خدمات بهینه و همیشه زنده و پایدار که بتوانند نیازهای اجتماعی، اقتصادی، اکولوژیک و فرهنگی نسل‌های فعلی و آینده را پاسخ دهد، انجام می‌شود و دیگر صرفاً تأمین چوب مدنظر نیست. در این میان، کاهش سطح جنگل‌های طبیعی سبب توجه ویژه به جنگل‌کاری و زراعت چوب با هدف توسعه سطح جنگل و تولید چوب به‌عنوان یک نیاز نوین شده است که برای پاسخگویی به این نیازهای متنوع بهره‌مندی از فنون علمی و کارا اجتناب‌ناپذیر است تا تولیدات و استمرار خدمات این زیست‌بوم‌ها در بلندمدت تضمین شود. جنگل‌کاری و زراعت چوب در کشور ما در مناطق فاقد پوشش، جنگل‌های کم بازده و تخریب شده و همچنین زمین‌های زراعی نامناسب برای کشت محصولات زراعی، سال‌هاست که انجام می‌شود اما مبتنی بر تجربیات شخصی، یا بدون ارزیابی توان اکولوژیک مناطق تحت کشت و اغلب با توجه به سن بهره‌برداری اقتصادی جنگل‌کاری‌ها و زراعت‌های انجام شده بود. در این راستا با بهره‌مندی ظرفیت علمی پژوهشگران، دانش و فناوری‌های به‌روز و موجود انتظار می‌رود با توجه به کاهش سطح جنگل‌ها، تغییرات آب و هوایی و مسائل اقتصادی و اجتماعی موجود در مناطق تحت کشت هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی و عملیات اجرایی با درنظر گرفتن معیارهای مختلف به طور همزمان و با استفاده از برنامه‌ریزی آرمانی، مناسب‌ترین ترکیب گونه‌ای سازگار با زیست‌بوم و کشت شود.
استان‌های شمالی بستر مناسب و مستعدی در زمینه تولید چوب و دارای جایگاه ویژه‌ای در این صنعت هستند. قطعاً امروزه افزایش تولید و بهره‌وری، ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری، ایجاد فرصت‌های شغلی متناسب بویژه برای دانش آموختگان دانشگاهی، در نهایت رونق اقتصادی و درآمد سرانه از مهم‌ترین اهداف دولت و بخش خصوصی در فرایند توسعه که طرح زراعت چوب نیز در این راستا به شمار می‌رود،است. از طرفی امروزه اثرگذاری و اثربخشی اجتماعی دانشگاه‌ها یکی از کلیدی‌ترین چالش‌های مدیریت دانشگاه‌های نسل نو است و نیاز به تغییر بنیادین در چشم‌اندازها و مأموریت‌های آن بیش از پیش احساس می‌شود. در چنین عصری تخصصی شدن، مأموریت‌گرا‌یی و جامعه‌محوری دانشگاه‌ها به کارگیری خلاقیت، نوآوری و فناوری به‌روز در تصمیم‌گیری، تغییر رویکردها، مأموریت‌های دانشگاهی و ایجاد ارتباطی هدفدار، نظام‌مند و ساختاری با جامعه می‌تواند به اثربخشی اجتماعی و انسانی دانشگاه‌ها کمک شایانی کند. با اعلام سال «جهش تولید» در سال 1399 از سوی رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی)، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به‌عنوان یک دانشگاه تخصصی، با توان مضاعفی در جهت تبدیل علم به فناوری، ارتباط بیشتر با صنایع مرتبط و سوق دادن پژوهش‌ها به سمت پژوهش‌های کاربردی و تقاضامحور گام برداشته است تا با رفع مشکلات استان و منطقه، گره‌ها و موانع تولید با توان علمی استادان و پژوهشگران دانشگاه برطرف گردد. این دانشگاه با قدمتی نزدیک به پنجاه سال در راستای اهداف خود در زمینه توسعه و ارتقای سطح کشاورزی و صنایع مرتبط استان تلاش جدی در بازنگری و بهبود ارتباط خود با جامعه و صنعت بر اساس تجارب موفقیت‌آمیز و شکست خورده داشته است. اعتقاد بر این است که این دانشگاه تخصصی در استانی با محوریت کشاورزی و منابع طبیعی می‌تواند به‌عنوان دانشگاهی فعال و کنشگر از یک سو با فراهم آوردن نیروی انسانی کارآمد و کارآفرین مورد نیاز جامعه و از سوی دیگر با انجام پژوهش‌های کاربردی و مورد تقاضای جامعه و صنعت ضمن حل مسائل و چالش‌های فرارو، زمینه‌ساز حرکتی نوین در کشاورزی دانش‌بنیان و پیشرو در آینده نزدیک و در جهت تحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باشد. در چنین شرایطی است که می‌توان بهره‌‌وری بهینه از هزینه‌‌های انجام شده در پژوهش‌های دانشگاهی را با نقش‌‌آفرینی دانشگاه‌ها در جامعه گره زد. در همین راستا این دانشگاه با داشتن ظرفیت علمی و آزمایشگاهی به پیشنهاد استاندار محترم، مسئول شناسایی ظرفیت‌های موجود در استان و ترویج طرح زراعت چوب شده است که به همت دانشگاهیان و مشارکت دستگاه‌های اجرایی بویژه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی استان گام‌های خوبی در این خصوص برداشته شده است. زراعت چوب و جنگلداری در مزرعه فرصتی برای افزایش عرضه بلندمدت چوب فراهم می‌‌کند و مزایای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی معنی‌داری برای کشور در بر خواهد داشت. آنچه اهمیت دارد گفتمان‌سازی در این باره و تشویق مشارکت همگانی در جنگلداری و زراعت چوب بیشتر است. امروزه فرصتی نو با اجرای طرح تنفس ١٠ساله جنگل‌های هیرکانی شمال کشور برای بسیج همگانی برای چنین گفتمانی خلق شده است. عدم مدیریت علمی در امر کاشت، داشت و برداشت چوب از جنگل‌های طبیعی و به‌دنبال آن کیفیت نامطلوب چوب تولید داخل، قیمت تمام شده بالا، زمانبری فرایند تولید، جاری بودن روش‌های کلاسیک و قدیمی برداشت، خشک کردن، پالایش، حمل و نقل، برش و الواربندی چوب سبب شده است تا متعاقب گسترش صنایع چوب و افزایش نیاز به فرآورده‌های آن در زندگی امروزه، تأمین نیاز داخلی چوب امکانپذیر نباشد و با جهشی در واردات (59 درصد از نظر مقدار و 31 درصد از نظر ارزش) بویژه در شش ماهه اول سال 1399 نسبت به زمان مشابه سال گذشته همراه بوده به طوری که حدود70 درصد چوب‌ بازار کشور وارداتی است. خوشبختانه با توقف بهره‌برداری از جنگل‌های کشور، توجه به زراعت چوب هم زمان حفاظت و صیانت از جنگل‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است.
به هر حال، توسعه طرح زراعت چوب به حمایت کلیه مسئولان و متولیان امر نیازمند است.
نیم نگاه
عدم مدیریت علمی در امر کاشت، داشت و برداشت چوب از جنگل های طبیعی و به دنبال آن کیفیت نامطلوب چوب تولید داخل، قیمت تمام شده بالا، زمان بری فرایند تولید، جاری بودن روش های کلاسیک و قدیمی برداشت، خشک کردن، پالایش، حمل و نقل، برش و الواربندی چوب سبب شده است تا متعاقب گسترش صنایع چوب و افزایش نیاز به فرآورده های آن در زندگی امروزه، تأمین نیاز داخلی چوب امکان پذیر نباشد